آزمایش‌های بارداری بخش جدایی‌ناپذیری از مراقبت‌های دوران بارداری هستند. این آزمایش‌ها در مراحل مختلف بارداری به پزشک کمک می‌کنند تا وضعیت سلامت مادر و جنین را به‌طور دقیق ارزیابی کند و در صورت نیاز، اقدامات درمانی به‌موقع انجام شود. تست‌های خونی، سونوگرافی، غربالگری ژنتیکی و بررسی‌های فیزیکی، همگی برای اطمینان از روند طبیعی بارداری ضروری هستند.
آزمایش‌های سه‌ماهه اول بارداری (هفته ۱ تا ۱۲)
در این مرحله، تمرکز بر تأیید بارداری، ارزیابی سلامت عمومی مادر و غربالگری زودهنگام ناهنجاری‌های جنینی است. مهم‌ترین تست‌های سه‌ماهه اول شامل موارد زیر است:
-
تست بارداری (ادرار یا خون): برای تشخیص هورمون hCG
-
CBC (شمارش کامل سلول‌های خونی): ارزیابی کم‌خونی و وضعیت ایمنی
-
تعیین گروه خونی و Rh: شناسایی ناسازگاری احتمالی با جنین
-
آزمایش‌های عفونی: بررسی سیفلیس، HIV، هپاتیت B و C، سرخجه
-
آزمایش ادرار: تشخیص عفونت یا قند/پروتئین غیرطبیعی
-
سونوگرافی اولیه: بررسی موقعیت جنین و تخمین سن بارداری
-
غربالگری سه‌ماهه اول: شامل PAPP-A، β-hCG و سونوگرافی NT برای تشخیص سندرم داون
-
CVS (نمونه‌برداری از پرزهای جفتی): در صورت سابقه ژنتیکی یا نتایج غیرطبیعی غربالگری
آزمایش‌های سه‌ماهه دوم بارداری (هفته ۱۳ تا ۲۶)
این دوره به بررسی رشد جنین، ناهنجاری‌های ساختاری و اختلالات متابولیک اختصاص دارد. آزمایش‌های مهم این مرحله عبارتند از:
-
غربالگری چهارگانه: شامل AFP، HCG، استریول و Inhibin A
-
سونوگرافی آنومالی اسکن: بررسی ساختار اندام‌های جنین (هفته ۱۸–۲۰)
-
تست تحمل گلوکز (GTT): برای تشخیص دیابت بارداری (هفته ۲۴–۲۸)
-
آمنیوسنتز: در صورت نتایج مشکوک برای بررسی اختلالات کروموزومی
-
بررسی مایع آمنیوتیک، حرکات و قلب جنین
آزمایش‌های سه‌ماهه سوم بارداری (هفته ۲۷ تا ۴۰)
تمرکز اصلی در این مرحله بر پایش نهایی سلامت مادر و آمادگی برای زایمان است:
-
CBC مجدد: بررسی کم‌خونی و عفونت احتمالی
-
آزمایش‌های ادرار: برای تشخیص پره‌اکلامپسی (پروتئین در ادرار)
-
تست استرپتوکوک گروه B: بررسی انتقال احتمالی باکتری به نوزاد (هفته ۳۵–۳۷)
-
NST (تست بدون استرس): بررسی ضربان قلب و اکسیژن‌رسانی به جنین
-
BPP (پروفایل بیوفیزیکی): بررسی وضعیت حرکات، تنفس و مایع آمنیوتیک
-
بررسی افاسمان دهانه رحم: برای پیش‌بینی زمان زایمان
-
آمنیوسنتز پایانی (در موارد خاص): برای بررسی بلوغ ریه جنین
چرا این آزمایش‌ها ضروری‌اند؟
آزمایش‌های بارداری نه‌تنها در شناسایی مشکلات احتمالی مانند دیابت بارداری، عفونت‌های نهفته یا ناهنجاری‌های جنینی مؤثرند، بلکه باعث کاهش استرس مادر و افزایش احتمال زایمان ایمن می‌شوند. تشخیص زودهنگام می‌تواند جان مادر و جنین را نجات دهد.
❓ پرسش‌های متداول
آیا همه زنان باید همه این آزمایش‌ها را انجام دهند؟
خیر، برخی تست‌ها بسته به شرایط خاص، سن، سوابق پزشکی یا ژنتیکی مادر انجام می‌شوند.
اگر نتیجه آزمایشی غیرطبیعی باشد، چه می‌شود؟
پزشک با انجام آزمایش‌های تکمیلی یا ارجاع به متخصص ژنتیک یا فوق‌تخصص زنان، بررسی دقیق‌تری انجام خواهد داد.
آیا انجام ندادن بعضی آزمایش‌ها مشکلی دارد؟
در برخی موارد ممکن است با صلاحدید پزشک حذف شوند، اما توصیه می‌شود تصمیم‌گیری آگاهانه و با مشورت انجام گیرد.
منابع:
ACOG – American College of Obstetricians and Gynecologists
Mayo Clinic – Prenatal Care and Tests
No. 103
۰۴/۰۲