اریتروپویتین (Erythropoietin یا EPO) هورمونی است که عمدتاً توسط کلیه‌ها و به میزان کمتر توسط کبد تولید می‌شود. وظیفه اصلی آن تحریک مغز استخوان برای ساخت گلبول‌های قرمز است. آزمایش اندازه‌گیری سطح EPO در خون به تشخیص علت کم‌خونی یا پلی‌سیتمی (افزایش غیرطبیعی گلبول‌های قرمز) کمک می‌کند و می‌تواند در ارزیابی کارکرد کلیه‌ها نیز کاربرد داشته باشد.
اریتروپویتین چیست و چه نقشی دارد؟
هورمون پروتئینی حیاتی برای تولید سلول‌های قرمز خون
– تولید آن زمانی افزایش می‌یابد که اکسیژن خون کاهش پیدا کند (هیپوکسی)
– نقش مهم در حفظ تعادل اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن
موارد کاربرد آزمایش EPO
تشخیص انواع کم‌خونی:
– کم‌خونی ناشی از نارسایی کلیه
– کم‌خونی فقر آهن یا مزمن
– ارزیابی پلی‌سیتمی: تمایز بین پلی‌سیتمی اولیه (مانند پلی‌سیتمی ورا) و ثانویه
– پایش درمان بیماران دریافت‌کننده EPO مصنوعی، به‌ویژه بیماران دیالیزی
– بررسی عملکرد کلیه‌ها و واکنش بدن به سطح اکسیژن
نحوه انجام آزمایش
– نیاز به نمونه خون از سیاهرگ بازو
– معمولاً نیازی به ناشتایی نیست مگر پزشک آزمایش‌های همزمان دیگری درخواست کرده باشد
– نمونه‌گیری سریع و با حداقل عوارض مانند کبودی خفیف یا درد در محل خون‌گیری
تفسیر نتایج آزمایش EPO
سطح پایین EPO:
– نارسایی مزمن کلیه
– برخی بیماری‌های مغز استخوان مانند آپلازی
سطح بالای EPO:
– کم‌خونی ناشی از کمبود اکسیژن (بیماری‌های ریوی، ارتفاعات)
– تومورهای کلیه یا کبد که EPO ترشح می‌کنند
– پلی‌سیتمی ثانویه
عوامل تأثیرگذار بر نتایج
– مصرف داروهای هورمونی یا مکمل‌های ورزشی حاوی EPO مصنوعی
– بیماری‌های حاد یا مزمن کلیه و ریه
– شرایط فیزیولوژیک مانند زندگی در ارتفاعات بلند
سؤالات متداول
۱. آیا بالا بودن EPO به معنای سرطان است؟
نه لزوماً؛ افزایش EPO می‌تواند به علت کمبود اکسیژن یا مشکلات خونی باشد، اما در برخی تومورها نیز دیده می‌شود و نیاز به بررسی بیشتر دارد.
۲. آیا این آزمایش برای ورزشکاران کاربرد دارد؟
بله، برای شناسایی دوپینگ خون یا مصرف EPO مصنوعی در ورزش‌های استقامتی استفاده می‌شود.
۳. آیا نتیجه EPO به وضعیت کلیه‌ها مربوط است؟
بله، چون بیشتر EPO توسط کلیه تولید می‌شود، بیماری‌های کلیه می‌توانند سطح آن را تغییر دهند.
جمع‌بندی
آزمایش اریتروپویتین نستی مهم در شناسایی علت کم‌خونی یا افزایش گلبول‌های قرمز و ارزیابی عملکرد کلیه‌هاست. تفسیر دقیق آن باید با توجه به سایر آزمایش‌های خونی، علائم بالینی و تاریخچه پزشکی بیمار توسط پزشک انجام شود.
منابع:
– [Mayo Clinic – Erythropoietin test]
– [Lab Tests Online – Erythropoietin laboratory information]
No.80
۰۴/۰۶
