بلوغ زودرس (Precocious Puberty) زمانی رخ می‌دهد که علائم بلوغ در دختران پیش از ۸ سالگی و در پسران پیش از ۹ سالگی ظاهر شود. تشخیص به‌موقع علت این پدیده با استفاده از آزمایش‌های تخصصی و تصویربرداری پزشکی اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌تواند از اختلال رشد قدی، مشکلات هورمونی و آسیب‌های روانی جلوگیری کند.
بلوغ زودرس: مرکزی یا محیطی؟
بلوغ زودرس به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
-
بلوغ مرکزی (واقعی): ناشی از فعال شدن زودهنگام محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-گناد
-
بلوغ محیطی یا کاذب: به علت ترشح نابجای هورمون‌ها از منابع دیگر مانند تومورها، داروها یا اختلالات غدد فوق کلیه
آزمایش‌های اولیه برای بررسی هورمون‌ها
در اولین گام، سطح هورمون‌های زیر در خون کودک اندازه‌گیری می‌شود:
-
LH (هورمون لوتئینه‌کننده)
-
FSH (هورمون تحریک‌کننده فولیکول)
-
استرادیول (در دختران)
-
تستوسترون (در پسران)
🔍 در بلوغ مرکزی، سطح LH و FSH بالا می‌رود، در حالی‌که در بلوغ محیطی، این هورمون‌ها پایین باقی می‌مانند.
تست تحریک با GnRH: استاندارد طلایی تشخیص
در این تست، دارویی به کودک تزریق می‌شود که باعث تحریک ترشح LH و FSH می‌شود.
-
اگر LH افزایش زیادی پیدا کند (معمولاً بالای ۵ IU/L) → بلوغ زودرس مرکزی
-
اگر LH افزایش نیابد → احتمال بلوغ محیطی یا کاذب بیشتر است
آزمایش‌های تکمیلی بر اساس علائم
در صورت نیاز، پزشک آزمایش‌های زیر را برای رد سایر علل توصیه می‌کند:
| تست | کاربرد |
|---|---|
| TSH و T4 آزاد | رد کم‌کاری تیروئید |
| ۱۷-OH پروژسترون | بررسی احتمال هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) |
| DHEA-S و آندروستنادیون | در موارد شک به تومور آدرنال یا بلوغ محیطی |
| HCG (در پسران) | بررسی تومورهای ترشح‌کننده تستوسترون |
تصویربرداری‌های مورد نیاز
-
MRI مغز: برای بررسی ضایعات در هیپوتالاموس یا هیپوفیز (در بلوغ مرکزی)
-
سونوگرافی لگن (در دختران): برای بررسی اندازه رحم و تخمدان‌ها
-
سونوگرافی بیضه (در پسران): برای بررسی توده یا ناهنجاری‌های بیضه
بررسی سن استخوانی
-
با رادیوگرافی از دست چپ و مچ، سن استخوانی کودک مشخص می‌شود.
-
در بلوغ زودرس، سن استخوانی معمولاً از سن واقعی کودک جلوتر است.
جمع‌بندی
تشخیص دقیق بلوغ زودرس در کودکان نیازمند بررسی مرحله‌به‌مرحله آزمایش‌های هورمونی و تصویربرداری است. آزمایش‌های کلیدی شامل LH، FSH، تستوسترون، استرادیول، و تست تحریک GnRH می‌باشند. تشخیص زودهنگام می‌تواند از بروز مشکلات رشد قدی و روانی پیشگیری کرده و راه را برای درمان مناسب باز کند.
منبع :
Endocrine Society – Evaluation of Precocious Puberty in Children
No. 116
۰۴/۰۴
