آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) یکی از آزمایش‌های اساسی و پرکاربرد در پزشکی است که برای ارزیابی وضعیت سلامت کلی افراد استفاده می‌شود. این آزمایش به پزشکان این امکان را می‌دهد که تمامی سلول‌های خونی در بدن را بررسی کرده و از آن‌ها اطلاعات دقیقی در مورد عملکردهای مختلف بدن بدست آورند. در این مقاله، به بررسی انواع اجزاء و نحوه انجام این آزمایش، نحوه تفسیر نتایج آن و کاربردهای بالینی آن پرداخته می‌شود.
آزمایش CBC چیست؟
آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی به طور کلی شامل اندازه‌گیری سلول‌های قرمز خون، سلول‌های سفید خون و پلاکت‌هاست. این آزمایش می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را در مورد توانایی بدن در حمل اکسیژن، مبارزه با عفونت‌ها و جلوگیری از خونریزی در اختیار پزشکان قرار دهد. به علاوه، این آزمایش می‌تواند برای تشخیص مشکلات پزشکی مختلف، نظارت بر وضعیت سلامت بیماران و غربالگری بیماری‌ها استفاده شود.
عملکردهای اصلی آزمایش CBC
آزمایش CBC در سه بخش اصلی به کار می‌رود:
- تشخیص: این آزمایش می‌تواند به پزشکان کمک کند تا علت علائم بیمار را شناسایی کنند.
- نظارت: پزشکان از این آزمایش برای پیگیری وضعیت بیمار و ارزیابی پاسخ به درمان‌ها استفاده می‌کنند.
- غربالگری: در معاینات دوره‌ای، این آزمایش می‌تواند مشکلات بهداشتی را پیش از بروز علائم تشخیص دهد.
تفسیر آزمایش CBC خون
سطح گلبول های قرمز (RBC) در آزمایش خون
یکی از موارد مهم در آزمایش CBC مقدار گلبول قرمز در آزمایش خون است. سطح غیرطبیعی گلبول‌های قرمز، هموگلوبین یا هماتوکریت ممکن است کم خونی، فقر آهن یا بیماری قلبی را نشان دهند. کاهش تعداد گلبول‌های قرمز (RBC)، می تواند نشان‌دهنده موارد زیر باشد:
- خونریزی حاد یا مزمن
- تخریب RBC (به عنوان مثال کم خونی همولیتیک)
- کمبود تغذیه‌ای (به عنوان مثال کمبود آهن، ویتامین B۱۲ یا کمبود فولات)
- اختلالات یا آسیب به مغز استخوان
- بیماری التهابی مزمن
- بیماری مزمن کلیوی در آزمایش خون rbc
افزایش تعداد گلبول‌های قرمز (RBC) می‌تواند نشان‌دهنده‌ی موارد زیر باشد:
- کمبود آب بدن
- بیماری ریوی
- بیماری کلیوی
- تومورهایی که اریتروپویتین اضافی تولید می‌کنند
- سیگار کشیدن
- زندگی در ارتفاع زیاد
- دلایل ژنتیکی
- پلی سیتمی ورا (یک بیماری نادر)
سطح گلبول های سفید (WBC) در آزمایش خون
میزان نرمال wbc در آزمایش خون تا ۱۱۰۰۰ سلول در هر میکرولیتر (سلول/ میکرولیتر) است. پایین بودن wbc در آزمایش خون ممکن است نشان‌دهنده‌ی موارد زیر باشد:
- اختلال خود ایمنی در آزمایش خون wbc
- وجود اختلالات یا آسیب به مغز استخوان
- عفونت‌های شدید (سپسیس)
- لنفوم یا سرطان دیگری که به مغز استخوان گسترش می‌یابد
- کمبودهای تغذیه‌ای
- بیماری‌های سیستم ایمنی بدن به عنوان مثال HIV و AIDS.
تعداد بالای گلبول‌های سفید ممکن است نشان‌دهنده‌ی موارد زیر باشد:
- التهاب
- عفونت باکتریایی یا ویروسی
- سرطان خون
- آلرژی
- آسم
- آسیب بافتی (مثل ضربه، سوختگی، حمله‌ی قلبی)
- ورزش شدید
- استرس شدید
- واکنش به دارو
عفونت می‌تواند مغز استخوان را تحریک کند تا تعداد بیشتری نوتروفیل را برای مقابله با عفونت باکتریایی تولید کند. در آلرژی، ممکن است تعداد ائوزینوفیل‌ها افزایش یابد. میزان eos در آزمایش خون را می‌توان با آزمایش ائوزینوفیل اندازه گرفت. در عفونت ویروسی ممکن است تعداد بیشتری از لنفوسیت‌ها تولید شوند. در برخی بیماری‌ها مانند سرطان خون، گلبول‌های سفید غیرطبیعی (نابالغ یا بالغ) ممکن است به سرعت تکثیر شوند.
نحوه انجام نمونه گیری در آزمایش خون (CBC)
نمونه‌برداری برای آزمایش خون از طریق خون‌گیری از رگ بازوی شما انجام می‌شود. تکنسین بهداشتی ناحیه موردنظر را با یک محلول ضدعفونی‌کننده تمیز می‌کند، یک رگ بند (تورنیکت) روی بازوی شما می‌بندد تا رگ بیشتر نمایان شود. سپس سوزن خون‌گیری را وارد رگ می‌کند. مقدار خون جمع‌آوری شده به تعداد و نوع آزمایشات تجویزشده توسط پزشک بستگی دارد. این روش معمولا سریع و نسبتا بدون درد است.
برخی افراد پس از خون‌گیری، دچار درد خفیف یا سرگیجه می‌شوند. بعد از آزمایش، ممکن است در محل ورود سوزن کبودی، خونریزی جزئی، عفونت یا هماتوم (توده‌ی پر از خون در زیر پوست) ایجاد شود.
چرا آزمایش CBC انجام می‌شود؟
آزمایش CBC یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی است که به پزشک کمک می‌کند تا مشکلات پزشکی مختلف را شناسایی کرده و درمان‌های مناسب را تجویز کند. برخی از مهم‌ترین کاربردهای آزمایش CBC عبارتند از:
- تشخیص بیماری‌ها: آزمایش CBC می‌تواند مشکلاتی مانند کم‌خونی، عفونت‌های مختلف، اختلالات خونریزی و بسیاری دیگر را تشخیص دهد.
- نظارت بر روند درمان: این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا روند بهبود بیماران را تحت نظر داشته باشد و اطمینان حاصل کند که درمان‌ها موثر هستند.
- غربالگری بیماری‌ها: گاهی اوقات پزشک ممکن است آزمایش CBC را به عنوان بخشی از معاینات روتین برای بررسی سلامت کلی فرد تجویز کند.
نتیجه‌گیری
آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) یکی از ابزارهای تشخیصی کلیدی در پزشکی مدرن است که به ارزیابی سلامت عمومی افراد کمک می‌کند. با توانایی بررسی چندین پارامتر مهم خون، این آزمایش می‌تواند در تشخیص بیماری‌ها، نظارت بر درمان و پیشگیری از مشکلات بهداشتی به پزشکان کمک کند. به‌علاوه، این آزمایش می‌تواند به شناسایی مشکلات پنهان در بدن کمک کند و به‌طور مؤثری به مدیریت سلامت افراد کمک نماید.
منابع: