کلسیتونین هورمونی است که توسط سلول‌های C (پارا فولیکولار) در غده تیروئید تولید می‌شود. اگرچه نقش آن در تنظیم سطح کلسیم خون محدود است، اما در تشخیص و پیگیری سرطان مدولاری تیروئید (MTC) اهمیت ویژه‌ای دارد. این نوع سرطان نادر تیروئید، تنها حدود ۲٪ از کل موارد سرطان‌های تیروئید را تشکیل می‌دهد و می‌تواند به‌صورت ارثی یا غیرارثی بروز کند. در این مقاله با آزمایش کلسیتونین و تشخیص زودهنگام سرطان تیروئید مدولاری بیشتر آشنا میشویم.
کاربردهای بالینی تست کلسیتونین
تست کلسیتونین در زمینه‌های زیر کاربرد دارد:
-
تشخیص اولیه سرطان مدولاری تیروئید (MTC) و هیپرپلازی سلول‌های C
سطوح بالای کلسیتونین ممکن است نشان‌دهنده سرطان مدولاری تیروئید (MTC) یا بزرگ شدن غیرطبیعی سلول‌های C باشد. -
پایش اثربخشی درمان
کاهش سطح کلسیتونین پس از جراحی یا درمان‌های دیگر، نشان‌دهنده پاسخ مثبت به درمان است. -
شناسایی عود بیماری
افزایش مجدد سطح کلسیتونین پس از درمان می‌تواند نشانه‌ای از بازگشت سرطان باشد. -
غربالگری در افراد با ریسک بالا
افرادی که دارای سابقه خانوادگی MTC یا سندرم نئوپلازی اندوکرین متعدد نوع ۲ (MEN 2) هستند، باید به‌طور منظم تحت آزمایش کلسیتونین قرار گیرند.
نحوه انجام تست کلسیتونین
این تست شامل گرفتن نمونه خون از ورید بازو است. در برخی موارد، برای افزایش دقت، از تست تحریک کلسیتونین استفاده می‌شود. در این روش، پس از تزریق دارویی مانند کلسیم یا پنتاگاسترین، سطح کلسیتونین اندازه‌گیری می‌شود.
تفسیر نتایج تست کلسیتونین
-
سطح نرمال کلسیتونین:
-
کمتر از ۲۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر برای زنان
-
کمتر از ۲۵ پیکوگرم در میلی‌لیتر برای مردان
-
-
سطوح بالای کلسیتونین:
افزایش سطح کلسیتونین ممکن است نشان‌دهنده MTC، هیپرپلازی سلول‌های C، یا شرایط دیگر مانند بیماری‌های کلیوی، مصرف برخی داروها یا سیگار کشیدن باشد. -
سطوح پایین کلسیتونین:
معمولاً نگرانی بالینی ندارد.
پایش پس از درمان MTC
پس از جراحی تیروئید، سطح کلسیتونین باید به سطح غیرقابل تشخیص برسد. در بیماران بدون درگیری غدد لنفاوی، این کاهش معمولاً در عرض یک هفته رخ می‌دهد، اما در صورت وجود درگیری لنفاوی، ممکن است زمان بیشتری برای نرمال شدن سطح کلسیتونین نیاز باشد.
پرسش‌های متداول
آیا سطح بالای کلسیتونین همیشه به معنای وجود سرطان است؟
خیر. سطوح بالای کلسیتونین ممکن است به دلایل غیرسرطانی مانند بیماری‌های کلیوی یا مصرف داروهای خاص افزایش یابد. تشخیص نهایی نیاز به بررسی‌های تکمیلی دارد.
آیا تست کلسیتونین برای همه افراد با ندول تیروئید توصیه می‌شود؟
خیر. این تست بیشتر برای افرادی با ریسک بالای MTC یا علائم مشکوک توصیه می‌شود.
آیا کاهش سطح کلسیتونین پس از درمان به معنای درمان کامل است؟
کاهش سطح کلسیتونین نشانه‌ای مثبت است، اما پایش منظم برای اطمینان از عدم عود بیماری ضروری است.
جمع‌بندی
تست کلسیتونین ابزاری حیاتی برای تشخیص، پایش و ارزیابی اثر بخشی درمان در سرطان مدولاری تیروئید است. با استفاده از این تست، امکان تشخیص زودهنگام و مدیریت مؤثر بیماری فراهم می‌شود. افرادی که سابقه خانوادگی MTC دارند یا علائم مشکوک به این بیماری را تجربه می‌کنند، باید تحت آزمایش‌های منظم کلسیتونین قرار گیرند.
منابع:
No. 69
۰۴/۰۲