آزمایش CA-125 یکی از مهم‌ترین تست های پزشکی برای پیگیری و مدیریت سرطان تخمدان در زنان است. اگرچه بسیاری از ما تنها در مواقع خاص یا از طریق اخبار پزشکی با این واژه آشنا می‌شویم، اما آگاهی از کاربرد و محدودیت‌های این تست می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان ایفا کند؛ به‌ویژه در زنانی که در معرض خطر بالا هستند یا علائم گوارشی و لگنی مبهمی دارند.
CA-125 دقیقاً چیست؟
CA-125 نوعی پروتئین است که معمولاً در سطح سلول‌های برخی بافت‌های بدن از جمله تخمدان، رحم و صفاق یافت می‌شود. در شرایط طبیعی، سطح آن در خون پایین است؛ اما در برخی بیماری‌ها، به‌ویژه سرطان تخمدان، افزایش می‌یابد. اندازه‌گیری این پروتئین از طریق یک آزمایش خون ساده انجام می‌شود و نتیجه‌ی آن در قالب “واحد در هر میلی‌لیتر” (U/mL) گزارش می‌گردد.
چه زمانی انجام این آزمایش توصیه می‌شود؟
برخلاف تصور عمومی، آزمایش CA-125 برای غربالگری عمومی سرطان مناسب نیست. دلیل آن این است که سطح این نشانگر در بسیاری از بیماری‌های خوش‌خیم (مثل قاعدگی بارداری، اندومتریوز، بیماری‌های کبدی و…) نیز بالا می‌رود. با این حال، این تست در موارد زیر کاربرد بالینی دارد:
-
پایش روند درمان در بیماران مبتلا به سرطان تخمدان
-
تشخیص بازگشت بیماری در بیمارانی که قبلاً تحت درمان بوده‌اند
-
ارزیابی توده‌های لگنی یا تشخیص محل احتمالی سرطان در موارد ناشناخته
-
بررسی زنان مشکوک به سرطان تخمدان با علائم شکمی پایدار (به‌ویژه در زنان بالای ۵۰ سال)
آیا CA-125 می‌تواند سرطان را زود تشخیص دهد؟
تا حدودی بله. ولی نکته مهم این است که این آزمایش به تنهایی نمی‌تواند تشخیص نهایی را بدهد. ترکیب آن با سونوگرافی ترانس‌واژینال (سونوگرافی از رحم، تخمدان ها، لوله های فالوپ، دهانه رحم و ناحیه لگنی است که پروب دستگاه داخل واژن قرار می گیرد ) و در نظر گرفتن علائم بالینی، می‌تواند دقت تشخیص را افزایش دهد.
مطالعات جدید نشان داده‌اند که اگر سطح CA-125 با در نظر گرفتن سن و علائم بیمار تفسیر شود، قدرت پیش‌بینی آن بالا می‌رود. این موضوع به‌ویژه در سیستم‌های مراقبت اولیه بسیار مفید است.
تفسیر نتایج آزمایش CA-125 چگونه است؟
-
کمتر از ۳۵ U/mL: معمولاً نرمال است
-
بین ۳۵ تا ۶۵ U/mL: نیاز به پیگیری دارد
-
بیش از ۲۰۰ U/mL: به‌شدت مشکوک به بدخیمی است (خصوصاً در زنان یائسه)
با این حال، نتیجه‌ی آزمایش همیشه باید در کنار شرح حال بیمار، معاینات بالینی، و تست‌های دیگر بررسی شود. افزایش سطح CA-125 همیشه به معنی وجود سرطان نیست، ولی بی‌توجهی به آن نیز می‌تواند خطرناک باشد.
آزمایش CA-125 برای چه کسانی اهمیت بیشتری دارد؟
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده سابقه‌ی سرطان تخمدان یا جهش ژنتیکی BRCA1/BRCA2 دارید، پزشک ممکن است انجام منظم این آزمایش را همراه با سونوگرافی توصیه کند. در این گروه‌های پرخطر، نظارت دقیق می‌تواند به شناسایی زودتر بیماری و بهبود نتایج درمان کمک کند.
آیا انجام آزمایش CA-125 در مراکز درمانی معمولی ممکن است؟
بله. امروزه این آزمایش در بیشتر آزمایشگاه‌های معتبر کشور از جمله آزمایشگاه پاتولوژی سعید در دسترس است و پزشکان مراقبت اولیه نیز می‌توانند آن را درخواست دهند. اگر دچار علائمی مثل نفخ مداوم، درد لگن، احساس پری زودهنگام یا کاهش وزن بی‌دلیل هستید، مشورت با پزشک و انجام این تست می‌تواند گام مهمی در بررسی علت این علائم باشد.
نتیجه‌گیری: نقش واقعی CA-125 در تشخیص سرطان چیست؟
آزمایش CA-125 ابزاری ارزشمند است، اما نه یک معجزه. برای زنانی که قبلاً به سرطان تخمدان مبتلا بوده‌اند، این تست کمک می‌کند درمان به‌درستی پایش شود و عود بیماری به‌موقع تشخیص داده شود. در مراقبت‌های اولیه نیز می‌تواند در کنار سایر ابزارها، در ارزیابی ریسک ابتلا در زنان دارای علائم هشداردهنده مفید واقع شود.
پس اگر در خانواده‌تان سابقه‌ی سرطان وجود دارد، یا خودتان علائمی دارید که مدت زیادی ادامه یافته‌اند، انجام این آزمایش می‌تواند گام مؤثری در حفظ سلامت شما باشد.
منبع: مایوکلنیک