آزمایش آنتی‌بادی ضد DNA دو رشته‌ای (Anti-dsDNA) یکی از مهم‌ترین آزمایش‌های تخصصی در تشخیص لوپوس اریتماتوی سیستمیک (SLE) است. لوپوس یک بیماری خودایمنی مزمن است که در آن سیستم ایمنی به‌جای دفاع از بدن، به سلول‌ها و بافت‌های سالم حمله می‌کند.
این آزمایش نه‌تنها برای تأیید تشخیص بیماری در افراد مشکوک به لوپوس کاربرد دارد، بلکه در پایش شدت بیماری و تشخیص شعله‌وری (flare-up)، به‌ویژه درگیر شدن کلیه‌ها (نفریت لوپوسی)، بسیار ارزشمند است.
Anti-dsDNA چیست و چه چیزی را اندازه‌گیری می‌کند؟
آنتی‌بادی‌های Anti-dsDNA نوع خاصی از آتوآنتی‌بادی‌ها هستند که به DNA دو رشته‌ای طبیعی سلول‌ها حمله می‌کنند. این آنتی‌بادی‌ها به خانواده ANA (آنتی‌بادی ضد هسته) تعلق دارند، اما اختصاصی‌تر برای لوپوس هستند.
- در ۶۵ تا ۸۵ درصد بیماران لوپوسی این آنتی‌بادی یافت می‌شود
- سطح بالا معمولاً نشانه‌ی فعال بودن بیماری یا خطر آسیب کلیه است
- وجود همزمان Anti-dsDNA و Anti-Sm قدرت تشخیصی را تقویت می‌کند
چه زمانی آزمایش Anti-dsDNA درخواست می‌شود؟
پزشک ممکن است این تست را در شرایط زیر توصیه کند:
- تست ANA مثبت شده ولی تشخیص قطعی نیست
- علائمی مانند درد مفاصل، خستگی، بثورات پروانه‌ای (راش مالار)، ریزش مو یا کاهش وزن وجود دارد
- شک به درگیری کلیه یا شعله‌وری لوپوس وجود دارد
- نیاز به پایش دوره‌ای بیماران مبتلا به SLE برای بررسی پاسخ به درمان
روش انجام و آمادگی قبل از آزمایش
- نمونه‌گیری خون از ورید بازو انجام می‌شود
- روش رایج آزمایش: الایزا (ELISA)
- نیازی به ناشتا بودن نیست
- مصرف برخی مکمل‌ها مانند بیوتین (B7) باید حداقل ۷۲ ساعت پیش از تست متوقف شود
- بهتر است پزشک را از داروهای مصرفی مطلع کنید
تفسیر نتیجه آزمایش Anti-dsDNA
| سطح آنتی‌بادی | تفسیر احتمالی |
| بالا | ارتباط قوی با لوپوس فعال، به‌ویژه در نفریت لوپوسی |
| متوسط | ممکن است در سایر بیماری‌ها مانند شوگرن یا MCTD دیده شود |
| پایین یا منفی | احتمال کمتر لوپوس؛ ولی ردکننده قطعی بیماری نیست |
نکته: حتی در لوپوس قطعی، ۱۵ تا ۳۵ درصد بیماران ممکن است تست منفی داشته باشند. بنابراین این تست باید در کنار بررسی‌های دیگر تفسیر شود.
آیا این تست فقط برای تشخیص است؟
خیر. آزمایش Anti-dsDNA یکی از بهترین نشانگرها برای پایش شدت و شعله‌وری بیماری لوپوس است. افزایش سطح این آنتی‌بادی می‌تواند نشانه‌ای از عود بیماری باشد و پزشک از آن برای تنظیم داروها و دوز درمانی استفاده می‌کند.
بیماری‌هایی که ممکن است در آن‌ها Anti-dsDNA مثبت شود
اگرچه این تست نسبتاً اختصاصی برای SLE است، اما گاهی در شرایط دیگر هم دیده می‌شود:
- هپاتیت مزمن
- سیروز صفراوی اولیه
- منونوکلئوز عفونی
- مصرف برخی داروها مانند پروکاینامید، هیدرالازین
جمع‌بندی
آزمایش Anti-dsDNA یک ابزار کلیدی برای تشخیص و پایش بیماری لوپوس سیستمیک (SLE) است. سطح این آنتی‌بادی با فاز فعال بیماری و آسیب کلیه‌ها مرتبط است، اما تفسیر آن باید در کنار سایر آزمایش‌ها و علائم بالینی انجام شود.
اگر پزشک این تست را تجویز کرده، نگران نباشید؛ هدف، رسیدن به یک تشخیص دقیق و شروع درمان مناسب است.
منبع:
No. 64
۰۴/۰۲