اسپاسم مثانه به انقباض‌های غیرارادی عضله دترسور گفته می‌شود که باعث احساس فوری دفع ادرار، تکرر ادرار و گاهی بی‌اختیاری فوری می‌شود. این حالت معمولاً در چارچوب مثانه بیش‌فعال (Overactive Bladder/OAB) تعریف می‌شود. مدیریت درست این مشکل، از تغییر سبک زندگی تا درمان‌های دارویی و روش‌های پیشرفته، می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به‌طور چشمگیری بهبود دهد.
علائم اسپاسم مثانه
-
فوریت ادرار: نیاز ناگهانی و کنترل‌ناپذیر به دفع ادرار
-
تکرر ادرار: بیش از ۸ بار در روز یا بیش از دو بار برخاستن شبانه (نکتوریا)
-
بی‌اختیاری فوری: نشت ادرار پس از احساس فوریت
-
احساس کرامپ یا درد مبهم بالای ناحیه شرمگاهی (کمتر شایع)
🔹 چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم باعث اختلال در زندگی روزمره یا روابط اجتماعی شده‌اند، یا ناگهان شدیدتر شده‌اند، مراجعه به پزشک ضروری است.
علل و عوامل مستعدکننده اسپاسم مثانه
-
عفونت ادراری (UTI) یا تحریک مثانه (سنگ، تومور)
-
بیماری‌های عصبی: ام‌اس، سکته مغزی، پارکینسون، آسیب نخاعی
-
تغییرات هورمونی پس از یائسگی (کاهش استروژن)
-
مصرف محرک‌ها: کافئین، الکل، نوشابه‌های گازدار، ادویه، گوجه‌فرنگی، مرکبات
-
سبک زندگی: یبوست، اضافه‌وزن، سیگار
-
علل ناشناخته (ایدیوپاتیک)
روش‌های تشخیص اسپاسم مثانه
-
آزمایش ادرار برای رد عفونت و خون
-
دفترچه ادراری (Bladder Diary) برای ثبت دفعات و حجم ادرار
-
یورودینامیک و سیستومتری برای بررسی عملکرد مثانه
-
سونوگرافی یا سیستوسکوپی در صورت شک به سنگ یا تومور
درمان اسپاسم مثانه مرحله به مرحله
۱. تغییرات سبک زندگی (خط اول درمان)
-
تنظیم مصرف مایعات (کاهش نوشیدنی نزدیک خواب)
-
پرهیز غذایی هدفمند (کاهش کافئین، الکل، نوشابه‌های گازدار، غذاهای تند و اسیدی)
-
تمرینات کف لگن (کگل) و بازآموزی مثانه
-
کاهش وزن، ترک سیگار و درمان یبوست
-
مصرف استروژن موضعی در زنان یائسه (با تجویز پزشک)
۲. درمان دارویی
-
آنتی‌موسکارینیک‌ها: اکسی‌بوتینین، تولترودین، سولیفناسین و…
-
آگونیست‌های بتا۳: میرابگرون و ویبگرون
-
عوارض شایع: خشکی دهان، یبوست؛ اشکال آهسته‌رهش یا پوستی تحمل‌پذیرترند.
۳. روش‌های پیشرفته در موارد مقاوم
-
تزریق بوتاکس (Botox) در مثانه – اثر چندماهه
-
تحریک عصب تیبیال (PTNS) – جلسات درمانی دوره‌ای
-
نورومدولاسیون ساکرال (SNS) – کاشت دستگاه تحریک‌کننده عصبی
-
جراحی – در موارد بسیار شدید و نادر
نکات کلیدی خودمراقبتی
-
تمرینات کف لگن از کم‌عارضه‌ترین و مؤثرترین روش‌ها هستند.
-
اثربخشی داروها معمولاً چند هفته زمان می‌برد و نیاز به پیگیری دارد.
چه زمانی مراجعه فوری لازم است؟
-
تب، درد پهلو یا سوزش شدید ادرار
-
وجود خون یا بوی غیرطبیعی در ادرار
-
ناتوانی در دفع ادرار (احتباس)
-
علائم عصبی جدید یا بی‌اختیاری ناگهانی
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱) آیا اسپاسم مثانه همان عفونت ادراری است؟
خیر؛ UTI می‌تواند علائم مشابه ایجاد کند ولی با آزمایش ادرار مشخص می‌شود.
۲) بهترین تغییرات سبک زندگی چیست؟
کاهش کافئین و الکل، تنظیم مایعات، تمرینات کف لگن و بازآموزی مثانه.
۳) اگر داروها عوارض داشته باشند چه باید کرد؟
می‌توان از داروهای بتا۳ یا اشکال پوستی و آهسته‌رهش استفاده کرد (با مشورت پزشک).
۴) بوتاکس یا تحریک عصبی چه زمانی تجویز می‌شوند؟
وقتی روش‌های اولیه و داروها پاسخ کافی ندهند.
۵) آیا اسپاسم مثانه خودبه‌خود درمان می‌شود؟
معمولاً خیر؛ بدون درمان احتمال بدتر شدن علائم وجود دارد.
منابع معتبر
Mayo Clinic. Overactive bladder. Mayo Clinic; 2023
Cleveland Clinic. Overactive Bladder (OAB): Symptoms, Causes & Treatment. Cleveland Clinic; 202
No. 16
۰۴/۰۶
