هورمون سکرتین یکی از عوامل کلیدی سیستم گوارش است که بیش از یک قرن پیش کشف شد و هنوز نقش آن در تنظیم فرآیندهای هضم، به‌ویژه در دوازدهه، بسیار حائز اهمیت است. این هورمون به‌عنوان «تنظیم‌کننده شیمیایی» عمل کرده و پاسخ هماهنگی میان معده، پانکراس و کبد را برای هضم مؤثر غذا ایجاد می‌کند. شناخت عملکرد سکرتین نه تنها در درک فیزیولوژی گوارش اهمیت دارد، بلکه در ارزیابی برخی بیماری‌های گوارشی و طراحی درمان‌ها نیز ضروری است.
سکرتین چیست؟
سکرتین یک پپتید هورمونی است که توسط سلول‌های S واقع در پوشش دوازدهه (ابتدای روده کوچک) تولید می‌شود. ترشح آن معمولاً در پاسخ به ورود اسید معده به دوازدهه پس از تخلیه غذا از معده رخ می‌دهد.
عملکردهای اصلی سکرتین در گوارش
سکرتین چندین نقش مهم در فرآیند هضم دارد:
– تحریک پانکراس برای ترشح بیکربنات: بیکربنات اسید معده را خنثی کرده و محیطی مناسب برای عملکرد آنزیم‌های گوارشی ایجاد می‌کند.
– افزایش ترشح صفرا از کبد: کمک به هضم چربی‌ها و دفع مواد زاید.
– مهار ترشح اسید معده: جلوگیری از آسیب به مخاط روده و ایجاد تعادل در pH محیط گوارش.
– تنظیم حرکت دستگاه گوارش: همکاری با سایر هورمون‌ها برای کنترل سرعت تخلیه معده و ورود غذا به روده کوچک
اهمیت بالینی سکرتین
نارسایی یا اختلال در ترشح سکرتین می‌تواند باعث مشکلاتی در هضم و آسیب به مخاط روده شود. این هورمون همچنین در ارزیابی عملکرد پانکراس نقش دارد؛ به‌ویژه در تست‌های تشخیصی برای بیماری‌هایی مانند:
– نارسایی پانکراس (به دلیل فیبروز کیستیک یا التهاب مزمن)
– اختلالات ترشح صفرا
– بررسی بیماری زولینگر–الیسون (ZES) با استفاده از تست تحریک سکرتین
تست تحریک سکرتین
در این تست، سکرتین مصنوعی به بیمار تزریق می‌شود تا پاسخ پانکراس یا تغییر سطح گاسترین (در ارزیابی ZES) بررسی گردد. این تست به تشخیص دقیق مشکلات عملکردی کمک می‌کند و معمولاً همراه تصویربرداری یا اندازه‌گیری آنزیم‌ها انجام می‌شود.
نقش سکرتین در هماهنگی هورمون‌های گوارشی
سکرتین با هورمون‌های دیگری مانند کولسیستوکینین (CCK) و گاسترین تعامل دارد تا فرآیند هضم به‌طور یکپارچه پیش رود:
– CCK: تحریک ترشح آنزیم‌های پانکراس و انقباض کیسه صفرا
– گاسترین: افزایش ترشح اسید معده (که توسط سکرتین تعدیل می‌شود)
پرسش‌های متداول
۱. آیا کمبود سکرتین باعث بیماری خاصی می‌شود؟
کمبود شدید نادر است، اما اختلال عملکرد آن می‌تواند با مشکلات هضم چربی یا اسید معده و آسیب مخاطی همراه باشد.
۲. آیا سکرتین دارویی در درمان استفاده می‌شود؟
بله، سکرتین مصنوعی در برخی تست‌های تشخیصی پزشکی استفاده می‌گردد.
۳. رابطه سکرتین با پانکراس چیست؟
سکرتین محرک اصلی ترشح بیکربنات پانکراس است که برای خنثی‌سازی اسید معده در دوازدهه حیاتی است.
خلاصه بندی
سکرتین هورمونی حیاتی در کنترل فرآیندهای شیمیایی گوارش است که با تحریک ترشح بیکربنات پانکراس، افزایش جریان صفرا و مهار اسید معده، محیطی مناسب برای هضم مؤثر ایجاد می‌کند. این هورمون در تست‌های تشخیصی عملکرد پانکراس و برخی اختلالات گوارشی نقش عملی و مهمی دارد. فهم دقیق عملکرد سکرتین برای پزشکان و بیماران می‌تواند به مدیریت بهتر بیماری‌های گوارشی کمک کند.
منابع :
– Cleveland Clinic – Digestive Hormones Overview
No.14
۰۴/۰۷
