مقاومت آنتی‌بیوتیکی به یکی از جدی‌ترین بحران‌های سلامت جهانی تبدیل شده است. در این شرایط، درمان موفق عفونت‌ها بدون انتخاب دقیق داروی مؤثر، ممکن نیست. تست حساسیت میکروبی (Antibiotic Susceptibility Test) به پزشکان این امکان را می‌دهد که از میان گزینه‌های دارویی موجود، مناسب‌ترین آنتی‌بیوتیک را برای هر بیمار انتخاب کنند.
تست حساسیت میکروبی چیست؟
این تست بررسی می‌کند که آیا باکتری عامل عفونت به یک یا چند نوع آنتی‌بیوتیک حساس، مقاوم یا دارای حساسیت حدی است. انجام آن معمولاً پس از کشت میکروبی انجام می‌شود و نقش کلیدی در تعیین درمان مناسب دارد.
روش‌های رایج انجام تست حساسیت
| روش | توضیح |
|---|---|
| Kirby-Bauer (دیسک دیفیوژن) | بررسی قطر هاله عدم رشد دور دیسک آنتی‌بیوتیکی |
| MIC (حداقل غلظت مهارکننده) | تعیین پایین‌ترین غلظت دارو که جلوی رشد باکتری را می‌گیرد |
| E-test | استفاده از نوارهای آنتی‌بیوتیکی با شیب غلظتی جهت اندازه‌گیری MIC |
| سیستم‌های خودکار (VITEK, Phoenix) | آنالیز سریع و دقیق حساسیت چندین دارو به‌طور هم‌زمان با دستگاه‌های پیشرفته |
چه زمانی باید تست انجام شود؟
- عفونت‌های شدید، تهدیدکننده حیات یا بستری در ICU
- عفونت‌هایی که به درمان اولیه پاسخ نداده‌اند
- بیماران با نقص ایمنی یا بیماری زمینه‌ای شدید
- موارد عودکننده یا مزمن
- پیش از تجویز دارو برای بیماران با سابقه مصرف زیاد آنتی‌بیوتیک
مزایای تست حساسیت
-
انتخاب دقیق و هدفمند آنتی‌بیوتیک
-
کاهش مصرف بی‌مورد دارو و مقاومت دارویی
-
کاهش هزینه‌های درمان و زمان بستری
-
محافظت از آنتی‌بیوتیک‌ها برای آینده بشر
-
جلوگیری از شکست درمانی
چالش‌ها در درمان عفونت‌های مقاوم
-
ظهور باکتری‌های MDR (چندمقاومتی) مثل Klebsiella مقاوم، Pseudomonas مقاوم، MRSA
-
کاهش چشمگیر گزینه‌های دارویی مؤثر
-
نیاز به استفاده از داروهای پرعارضه مانند کارباپنم‌ها، پلی‌میکسین‌ها، تایژوسایکلین
راهکارهای کلینیکی مقابله با مقاومت دارویی
-
انجام کشت و تست حساسیت پیش از شروع درمان هدفمند
-
تجویز آنتی‌بیوتیک بر اساس نتایج آزمایشگاهی، نه صرفاً تجربه
-
اجرای برنامه‌های مدیریت آنتی‌بیوتیک (AMS) در مراکز درمانی
-
رعایت دقیق طول دوره درمان توسط بیماران
-
کنترل عفونت‌ها در بیمارستان‌ها و بهداشت دست
سؤالات متداول
آیا همه بیماران نیاز به تست حساسیت دارند؟
خیر. در عفونت‌های ساده، پزشک از دستورالعمل‌های درمانی استفاده می‌کند. اما در عفونت‌های پیچیده یا مشکوک به مقاومت، این تست ضروری است.
آیا تست باعث تأخیر در شروع درمان می‌شود؟
درمان اولیه معمولاً به صورت تجربی آغاز می‌شود و پس از دریافت نتیجه تست، اصلاح می‌گردد.
آیا می‌توان آنتی‌بیوتیک را بدون نسخه مصرف کرد؟
خیر. مصرف خودسرانه نه‌تنها ممکن است بی‌اثر باشد، بلکه خطر مقاومت را بالا می‌برد.
جمع‌بندی
تست حساسیت میکروبی ابزاری حیاتی در عصر مقاومت دارویی است. با استفاده از این تست، می‌توان آنتی‌بیوتیکی انتخاب کرد که هم مؤثرترین درمان ممکن را ارائه دهد و هم از گسترش مقاومت باکتریایی جلوگیری کند. اجرای درست این آزمایش، به‌ویژه در عفونت‌های مقاوم، می‌تواند مرز بین نجات و ناکامی در درمان باشد.
منابع :
Mayo Clinic – Antibiotic resistance
CDC – Antibiotic Resistance Threats
No. 44
۰۴/۰۳