مشکلات عصبی کودکان ممکن است با تأخیر در رشد حرکتی، مشکلات گفتاری، تغییرات رفتاری یا حتی بروز تشنج ظاهر شوند. تشخیص دقیق این اختلالات در مراحل اولیه، به‌ویژه با بهره‌گیری از آزمایش‌های تخصصی عصبی، نقشی اساسی در آغاز درمان مؤثر و ارتقاء کیفیت زندگی کودک دارد.
چه زمانی باید به انجام آزمایش عصبی فکر کرد؟
-
تأخیر در شروع راه رفتن، نشستن یا صحبت کردن
-
حملات تشنجی، خیره‌شدن طولانی یا حرکات غیرطبیعی
-
تغییرات ناگهانی در رفتار یا یادگیری
-
ضعف عضلانی، سفتی یا شلی بیش از حد اندام‌ها
بررسی تخصصی اختلالات
برای تشخیص مشکلات عصبی کودکان آزمایش‌های متعددی بسته به علائم بالینی و سابقه خانوادگی به کار گرفته می‌شوند. نوار مغز (EEG) یکی از مهم‌ترین تست‌ها برای تشخیص صرع، به‌ویژه انواع غیاب یا تشنج‌های پیچیده است. تصویربرداری مغزی با MRI نیز در شناسایی ناهنجاری‌های ساختاری مغز، تومورها یا نشانه‌های التهاب کاربرد دارد.
در مواردی که کودک دچار تأخیر ذهنی، اختلالات متابولیک مشکوک یا تشنج‌های بدون علت مشخص است، آزمایش‌های متابولیک مانند سنجش آمینواسیدها، لاکتات یا آمونیاک، و گاه آزمایش مایع مغزی-نخاعی (CSF) توصیه می‌شود.
مهم‌ترین آزمایش‌های تخصصی در کودکان مبتلا به اختلالات عصبی
-
نوار مغز (EEG): بررسی الگوهای الکتریکی مغز برای تشخیص صرع و ارزیابی عملکرد مغز
-
MRI یا CT مغزی: شناسایی تومورها، ناهنجاری‌های مادرزادی، آسیب‌های ناشی از تشنج
-
آزمایش‌های متابولیک: بررسی اختلالات ژنتیکی یا آنزیمی نادر در کودکانی با علائم غیرمعمول
-
تست‌های ژنتیکی (پنل ژن یا توالی‌یابی اگزوم): مناسب برای کودکان با علائم سندرمی یا سابقه خانوادگی
-
بررسی CSF: برای تشخیص مننژیت، آنسفالیت یا اختلالات نورومتابولیک
-
EMG/NCS: در موارد ضعف عضلانی پیشرونده، برای بررسی اعصاب محیطی و عضله
مزایای انجام آزمایش‌های عصبی
-
تشخیص ریشه اختلال و جلوگیری از درمان‌های غیرهدفمند
-
تعیین مسیر درمان یا توانبخشی مناسب مانند فیزیوتراپی، گفتاردرمانی یا دارو
-
پیش‌بینی روند بیماری و طراحی برنامه مراقبتی دقیق
-
ارائه مشاوره ژنتیک به والدین برای تصمیم‌گیری آگاهانه در آینده
کدام کودکان بیشتر در معرض نیاز به بررسی‌های تخصصی هستند؟
-
کودکانی با تشنج مکرر یا صرع مقاوم به درمان
-
تأخیر رشدی همزمان در مهارت‌های حرکتی، زبانی یا شناختی
-
وجود سابقه خانوادگی بیماری‌های ژنتیکی، صرع یا ناهنجاری‌های عصبی
-
کودکانی با سندرم‌های نورولوژیک آشکار یا اختلالات رفتاری شدید
جمع‌بندی
آزمایش‌های تخصصی مغزی، متابولیک و ژنتیکی، ابزارهای مهمی برای شناسایی ریشه اختلالات عصبی کودکان هستند. تشخیص زودهنگام و علمی، کلید کاهش عوارض آینده، ارتقاء مهارت‌های کودک، و آرامش خاطر والدین است. مشاوره با نورولوژیست اطفال یا متخصص ژنتیک، مسیر درمان را روشن‌تر می‌سازد.
سؤالات رایج
آیا انجام MRI برای کودک بی‌خطر است؟
بله، MRI بدون درد و بدون تابش است؛ اما ممکن است برای کودکان کم‌سن نیاز به آرام‌بخش یا بی‌هوشی خفیف باشد.
آیا EEG در همه کودکان با تأخیر رشدی لازم است؟
خیر؛ تنها زمانی که شک به صرع یا فعالیت غیرطبیعی مغز وجود دارد، EEG توصیه می‌شود.
آیا آزمایش ژنتیکی برای همه توصیه می‌شود؟
معمولاً فقط برای کودکانی با علائم خاص، ناتوانی هوشی، یا سابقه خانوادگی اختلالات ژنتیکی کاربرد دارد.
منابع :
Mayo Clinic – Pediatric EEG & Seizure Testing
Children’s Hospital Colorado – Use of CSF in Neurometabolic Disorders
No. 5
۰۴/۰۴
