آنزیمGGT یا گاما-گلوتامیل ترانسفراز یکی از دقیقترین نشانگرهای سلامت کبد و مجاری صفراوی است. این آنزیم بهویژه در تشخیص تفاوت بین بیماری کبدی واقعی و افزایش کاذب آنزیمها اهمیت دارد.
بالا بودنGGT اغلب هشداردهنده التهاب، انسداد صفرا، مصرف الکل یا آسیب دارویی است؛ در حالی که پایین بودن آن نادرتر اما در برخی شرایط مشاهده میشود.
در این مقاله، با تکیه بر معتبرترین منابع پزشکی دنیا، علتهای بالا یا پایین بودن GGT و راههای کنترل آن را به زبانی ساده و علمی بررسی میکنیم.
مقدار نرمال GGT چقدر است؟
بازه طبیعیGGT بسته به آزمایشگاه متفاوت است، اما معمولاً:
- مردان: ۸ تا ۶۱ واحد در لیتر
- زنان: ۵ تا ۳۶ واحد در لیتر
توجه: مصرف الکل حتی در مقدار کم میتواندGGT را بالا ببرد.
دلایل بالا بودن GGT: ۸ علت مهم و شایع
۱. بیماریهای کبدی
افزایشGGT یکی از اولین نشانههای درگیری کبد است، بهویژه در بیماریهای:
- هپاتیت ویروسی
- کبد چرب
- سیروز
- التهاب کبد ناشی از دارو
۲. مصرف الکل
حتی مصرف متوسط الکل نیز میتواندGGT را افزایش دهد.
اگر AST و ALT طبیعی باشند اما GGTبالا باشد، معمولاً الکل عامل اصلی است.
۳. انسداد مجاری صفراوی
یکی از کلیدیترین کاربردهایGGT، تشخیص مشکلات صفراوی است:
- سنگ کیسه صفرا
- تومورها
- تنگی یا التهاب مجاری صفرا
ترکیب ALP بالا + GGT بالا تقریباً همیشه نشانه انسداد صفراوی است.
۴. داروهایی که روی کبد اثر میگذارند
از جمله:
- ضدتشنجها
- استاتینها
- آنتیبیوتیکهای خاص
- ضدافسردگیها
- داروهای گیاهی آسیبرسان به کبد
۵. کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) و مقاومت به انسولین
در بسیاری از افراد مبتلا به چاقی شکمی یا دیابت، GGT افزایش خفیف تا متوسط دارد.
۶. پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
GGT در التهاب پانکراس نیز ممکن است افزایش یابد.
۷. بیماریهای قلبی
در برخی بیماران قلبی، افزایش خفیف GGT دیده میشود که ناشی از استرس اکسیداتیو است.
۸. مصرف سیگار
نیکوتین و سموم حاصل از دخانیات میتوانند باعث افزایش GGT شوند.
دلایل پایین بودن GGT: ۴ علت کمتر شناختهشده
۱. کمبود شدید روی یا منیزیوم
این مواد معدنی برای عملکرد طبیعی آنزیمها ضروری هستند.
۲. بیماریهای ژنتیکی نادر
برخی اختلالات مادرزادی باعث کاهشGGT میشوند.
۳. بارداری (در بعضی زنان)
در برخی افراد باردارGGT کاهش نسبی دارد.
۴. مصرف برخی داروها
از جمله داروهای کاهشدهنده چربی خون یا داروهای هورمونی.
چه زمانی افزایش GGT خطرناک است؟
هشدارهای اصلی:
- افزایش بیش از ۲ تا ۳ برابر حد طبیعی
- همراهی با زردی، خستگی شدید یا درد پهلو
- همزمانی با ALP بالا (نشانه بیماری صفراوی)
- سابقه مصرف الکل یا داروهای کبدی
- سابقه کبد چرب یا مقاومت به انسولین
چطور GGT را کاهش دهیم؟ راهکارهای علمی و عملی
۱. کاهش مصرف الکل (یا قطع کامل آن)
موثرترین راه کاهش GGT.
۲. اصلاح سبک زندگی
- کاهش وزن
- ورزش منظم
- رژیم کمچرب و کمقند
- افزایش مصرف سبزیجات و فیبر
۳. کنترل بیماریهای زمینهای
- درمان دیابت
- کاهش چربی خون
- کنترل فشار خون
۴. پرهیز از داروهای آسیبزننده به کبد
تنظیم دارو فقط با نظر پزشک.
۵. قطع سیگار
تأثیر مستقیم بر کاهش GGT دارد.
اگر GGT پایین باشد چه کنیم؟
- بررسی سطح روی و منیزیوم
- پایش کبد در شرایط ژنتیکی نادر
- اصلاح تغذیه
- بررسی عملکرد تیروئید و وضعیت هورمونی در صورت نیاز
پرسشهای متداول (FAQ)
آیا GGTبالا همیشه نشانه کبد چرب است؟
نه، ممکن است نشانه الکل، داروها یا انسداد صفراوی باشد.
GGT چقدر باید بالا باشد تا نگران شویم؟
بیش از ۲ تا ۳ برابر حد طبیعی نیاز به بررسی فوری دارد.
اگر ALP بالا ولی GGTطبیعی باشد یعنی چه؟
احتمالاً مشکل استخوانی است، نه کبدی.
چقدر زمان لازم است تاGGT با قطع الکل کاهش یابد؟
معمولاً ۴ تا ۸ هفته.
منابع
- Cleveland Clinic – Liver enzymeshttps://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/14834-liver-function-tests
- CDC – Liver healthhttps://www.cdc.gov/hepatitis
No. 10
۰۴/۰۹