اسهال آبکی مداوم حالتی است که در آن دفع مدفوع شل یا آبکی برای بیش از چهار هفته ادامه پیدا می‌کند. برخلاف اسهال حاد که معمولاً ناشی از عفونت کوتاه‌مدت است، این نوع اسهال می‌تواند نشانه یک مشکل مزمن در دستگاه گوارش باشد و نیاز به ارزیابی دقیق پزشکی دارد. تشخیص به موقع علت زمینه‌ای، کلید درمان مؤثر و پیشگیری از کم‌آبی یا سوءتغذیه است.
علل شایع اسهال آبکی مداوم
بیماری‌های التهابی روده (IBD)
– بیماری کرون
– کولیت اولسراتیو
سندرم روده تحریک‌پذیر نوع اسهالی (IBS-D)
– بیماری سلیاک (حساسیت به گلوتن)
– عفونت‌های مزمن مانند ژیاردیازیس یا عفونت‌های انگلی دیگر
– اختلالات غددی و هورمونی
– پرکاری تیروئید
– تومورهای ترشح‌کننده هورمون (مانند VIPoma)
– نارسایی لوزالمعده یا سوءجذب چربی‌ها
– عوارض داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، ملین‌های محرک یا داروهای شیمی‌درمانی
علائم همراه مهم
در کنار مدفوع آبکی طولانی‌مدت، علائم زیر می‌توانند نشانه یک بیماری زمینه‌ای جدی باشند:
– کاهش وزن بدون دلیل مشخص
– وجود خون یا موکوس در مدفوع
– تب یا لرز
– درد یا کرامپ شکمی مداوم
– تهوع یا استفراغ
– علائم کم‌آبی مانند خشکی دهان، سرگیجه، کاهش ادرار
ارزیابی و تشخیص پزشکی
پزشک با توجه به شرح حال و معاینه فیزیکی ممکن است آزمایش‌ها و بررسی‌های زیر را توصیه کند:
– آزمایش‌های خون (CBC، الکترولیت‌ها، تست‌های عملکرد تیروئید)
– آزمایش مدفوع برای بررسی عفونت‌ها، انگل‌ها و چربی
– تست‌های عدم تحمل غذایی مانند لاکتوز یا گلوتن
– کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی با نمونه‌برداری
– تصویربرداری از شکم (سونوگرافی یا CT اسکن) در صورت نیاز
درمان و مدیریت
درمان به علت اصلی بستگی دارد، اما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
اصلاح رژیم غذایی (حذف گلوتن، محدودیت لاکتوز، یا کاهش مصرف قهوه و غذاهای چرب)
داروهای ضداسهال مانند لوپرامید (فقط در موارد بدون عفونت فعال)
درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند داروهای ضدالتهاب در IBD یا آنزیم‌های جایگزین در نارسایی لوزالمعده
جبران آب و الکترولیت‌ها برای پیشگیری از کم‌آبی
– درمان عفونت‌ها یا انگل‌ها در صورت وجود
پیشگیری و توصیه‌های مراقبتی
– شست‌وشوی مرتب دست‌ها برای پیشگیری از عفونت‌های گوارشی
– مصرف آب سالم و تصفیه‌شده
– پرهیز از مصرف غذاهای مشکوک به آلودگی هنگام سفر
– پیگیری منظم با پزشک برای مدیریت بیماری‌های مزمن گوارشی
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
۱. چه مدتی از اسهال را مداوم می‌نامند؟
اگر اسهال بیش از چهار هفته ادامه یابد، آن را مزمن یا مداوم می‌دانیم.
۲. آیا مصرف طولانی‌مدت دارو می‌تواند باعث اسهال آبکی شود؟
بله، برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا ملین‌ها می‌توانند سبب اسهال مداوم شوند.
۳. آیا باید برای هر نوع اسهال مزمن به پزشک مراجعه کرد؟
بله، زیرا اسهال طولانی‌مدت می‌تواند نشانه بیماری‌های مهمی مانند IBD، سلیاک یا اختلالات غددی باشد.
نتیجه‌گیری
اسهال آبکی مداوم یک علامت مهم بالینی است که نباید نادیده گرفته شود. تشخیص زودهنگام علت زمینه‌ای می‌تواند از عوارض کم‌آبی، سوءتغذیه و کاهش کیفیت زندگی جلوگیری کند. همکاری نزدیک با پزشک، اصلاح شیوه زندگی و پیگیری درمان، راهکارهای اصلی کنترل این وضعیت هستند.
منابع:
Mayo Clinic – Chronic diarrhea
Cleveland Clinic – Chronic diarrhea overview
No.66
۰۴/۰۶
