آلفا فیتوپروتئین یا AFP یک پروتئین طبیعی است که در جنین توسط کبد و کیسه زرده ساخته می‌شود. در شرایط عادی، سطح AFP پس از تولد به‌تدریج کاهش می‌یابد و در بزرگسالان مقادیر بسیار کمی از آن در خون یافت می‌شود. آزمایش AFP برای ارزیابی برخی شرایط پزشکی، از جمله بررسی سلامت بارداری و تشخیص یا پیگیری برخی سرطان‌ها و بیماری‌های کبدی، استفاده می‌شود. دانستن «رنج نرمال AFP» برای تفسیر دقیق نتایج اهمیت زیادی دارد.
رنج نرمال AFP در بزرگسالان غیرباردار
– سطح طبیعی AFP در بیشتر آزمایشگاه‌ها معمولاً کمتر از ۱۰ نانوگرم در میلی‌لیتر است.
– برخی منابع رنج نرمال را بین ۰ تا ۱۰ یا ۰ تا ۱۵ نانوگرم بر میلی‌لیتر ذکر می‌کنند.
– افزایش جزئی ممکن است در برخی بیماری‌های غیرسرطانی کبد مشاهده شود، اما مقادیر بسیار بالا معمولاً نیازمند بررسی جدی‌تر هستند.
سطح AFP در بارداری
در دوران بارداری، AFP به‌طور طبیعی در خون مادر افزایش می‌یابد، زیرا این پروتئین از جنین وارد جریان خون مادر می‌شود:
– در هفته ۱۴ تا ۴۰ بارداری، سطح AFP با رشد جنین افزایش پیدا می‌کند.
– مقدار AFP بر اساس سن بارداری تفسیر می‌شود و مقادر «مونوموم» (MoM) محاسبه می‌گردد تا مقایسه استاندارد بین افراد ممکن باشد.
– مقادیر بالاتر یا پایین‌تر از حد انتظار می‌تواند با شرایطی مانند نقص لوله عصبی جنین، چندقلویی، یا اختلالات کروموزومی مرتبط باشد.
علل افزایش AFP در بزرگسالان غیرباردار
سرطان‌ها:
– هپاتوسلولار کارسینوم (سرطان اولیه کبد)
– برخی سرطان‌های سلول زایا (بیضه یا تخمدان)
بیماری‌های غیرسرطانی:
– هپاتیت مزمن یا حاد
– سیروز کبدی
– آسیب شدید کبدی
علل کاهش غیرطبیعی AFP در بارداری
– ممکن است با برخی ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم داون یا سندرم ادواردز مرتبط باشد.
– گاهی به علت محاسبه نادرست سن بارداری پیش می‌آید.
نکات مهم در تفسیر سطح AFP
– نتایج باید همیشه در کنار علائم بالینی، نتایج تصویربرداری و سایر آزمایش‌ها بررسی شود.
– مقادیر مرزی یا کمی افزایش‌یافته همیشه نشان‌دهنده سرطان نیستند و ممکن است با پیگیری‌های دوره‌ای کنترل شوند.
– در بارداری، محاسبه دقیق سن جنین برای ارزیابی معنی‌دار بودن نتیجه ضروری است.
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
۱. آیا AFP بالا همیشه نشانه سرطان است؟
خیر، بیماری‌های خوش‌خیم کبدی هم می‌توانند سبب افزایش سطح AFP شوند.
۲. آیا غربالگری AFP در بارداری اجباری است؟
این تست بخشی از غربالگری سه‌گانه یا چهارگانه دوران بارداری است و به شناسایی برخی مشکلات جنین کمک می‌کند.
۳. آیا می‌توان سطح AFP را با تغذیه یا دارو تغییر داد؟
افزایش یا کاهش AFP معمولاً مربوط به شرایط زمینه‌ای است و تغییرات سبک زندگی تنها زمانی مفید است که علت زمینه‌ای قابل اصلاح باشد (مثل درمان هپاتیت)
نتیجه‌گیری
رنج نرمال آلفا فیتوپروتئین به سن، وضعیت بارداری و شرایط پزشکی فرد بستگی دارد. در بزرگسالان غیرباردار، سطح پایین (معمولاً زیر ۱۰ نانوگرم در میلی‌لیتر) طبیعی در نظر گرفته می‌شود، در حالی که در بارداری محدوده‌ها بر اساس هفته بارداری تفسیر می‌شوند. تفسیر دقیق نتایج باید توسط پزشک انجام شود و بر اساس مجموعه‌ای از یافته‌ها و تاریخچه بیمار صورت گیرد.
منبع:
Mayo Clinic – Alpha-fetoprotein (AFP) Test
No.63
۰۴/۰۶
