سندرم HELLP (اختلال کبدی و انعقادی مرتبط با پره‌اکلامپسی)

سندرم HELLP مخفف سه واژهٔ Hemolysis (شکست گلبول‌های قرمز)، Elevated Liver enzymes (افزایش آنزیم‌های کبدی) و Low Platelets (کاهش پلاکت) است.
این وضعیت معمولاً در سه‌ماههٔ سوم بارداری رخ می‌دهد، اما در حدود ۳۰٪ موارد پس از زایمان هم دیده می‌شود. HELLP یک اورژانس مامایی است و در صورت عدم تشخیص و درمان سریع می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک باشد.

• شیوع: حدود ۱–۲ در هر ۱۰۰۰ بارداری

• در ۱۰–۲۰٪ موارد پره‌اکلامپسی/اکلامپسی رخ می‌دهد

 

 

---

علائم هشداردهنده

• درد تیرکشنده یا فشار در بالای شکم یا زیر دندهٔ راست

• تهوع، استفراغ مداوم، احساس ناخوشی

• سردرد شدید، تاری دید، حساسیت به نور

• تورم ناگهانی، افزایش وزن سریع یا تنگی نفس

• گاهی خونریزی به‌دلیل کاهش پلاکت یا تشنج

🔴 هر یک از این علائم در نیمهٔ دوم بارداری یا پس از زایمان نیاز به مراجعه فوری دارد.

---

خطرات احتمالی

• مادر: خونریزی شدید، DIC، نارسایی کلیه، پارگی کبد، ادم ریه، تشنج یا سکته

• جنین: زایمان زودرس، محدودیت رشد داخل رحمی، مشکلات تنفسی پس از تولد

 

 

---

چه کسانی بیشتر در معرض خطرند؟

• سابقهٔ پره‌اکلامپسی، اکلامپسی یا HELLP در بارداری قبلی

• سن بالای ۳۵ سال، چاقی، فشارخون بالا یا دیابت

• بارداری چندقلویی

 

---

تشخیص سندرم HELLP

پزشک بر اساس معاینه و آزمایش خون تشخیص می‌دهد. معیارهای رایج (طبقه‌بندی تنسی/ACOG):

• LDH ≥ ۶۰۰ IU/L

• AST یا ALT > ۲ برابر حد نرمال

• پلاکت < 100,000/µL

👉 نکته: تا ۱۵٪ بیماران ممکن است فشارخون بالا یا پروتئینوری نداشته باشند.

---

درمان و مراقبت (گام‌به‌گام)

1. پایدارسازی مادر و پایش جنین

   • بستری، آزمایش‌های سریالی، پایش ادرار و علائم حیاتی

   • منیزیم سولفات برای پیشگیری از تشنج (تا ۲۴ ساعت بعد از زایمان ادامه می‌یابد)

2. کنترل فشارخون شدید

   • در ≥۱۶۰/۱۱۰ با داروهایی مثل لابتالول، هیدرالازین یا نیفدیپین

3. زایمان (تنها درمان قطعی)

   • در ≥۳۴ هفته یا در هر زمان با وخامت مادر/جنین → زایمان فوری

   • در <۳۴ هفته و شرایط پایدار → مدیریت انتظاری کوتاه‌مدت در مرکز مجهز + کورتون برای تکامل ریه جنین

4. انتقال پلاکت

   • در خونریزی فعال یا پیش از سزارین برای رساندن پلاکت ≥۵۰,۰۰۰/µL

5. مراقبت پس از زایمان

   • ادامه پایش فشارخون و آزمایش‌ها؛ اغلب علائم طی چند روز فروکش می‌کند.

 

---

چرا اقدام فوری حیاتی است؟

HELLP می‌تواند در مدت کوتاهی به خونریزی شدید، نارسایی کبد و کلیه یا مرگ مادر/جنین منجر شود. مراجعهٔ سریع به مرکز درمانی بهترین شانس را برای نجات مادر و نوزاد فراهم می‌کند.

---

پرسش‌های متداول (FAQ)

۱) آیا بدون فشارخون بالا هم ممکن است HELLP داشته باشم؟
بله؛ حدود ۱۵٪ بیماران فشارخون بالا ندارند.

۲) آیا زایمان همیشه لازم است؟
بله؛ زایمان تنها درمان قطعی است.

۳) منیزیم سولفات چرا داده می‌شود؟
برای پیشگیری از تشنج؛ تا ۲۴ ساعت پس از زایمان ادامه دارد.

۴) آیا همه بیماران نیاز به انتقال پلاکت دارند؟
فقط در موارد خونریزی فعال یا پیش از سزارین، شمارش پلاکت باید به بالای ۵۰ هزار برسد.

۵) آیا در بارداری بعدی هم ممکن است تکرار شود؟
بله؛ احتمال عود وجود دارد و نیاز به پایش دقیق خواهد بود.

---

جمع‌بندی 

• HELLP یک اورژانس مامایی جدی است.

• علائم کلیدی: درد زیر دندهٔ راست، تهوع/استفراغ مداوم، سردرد یا تاری دید، خونریزی.

• تشخیص: LDH ≥۶۰۰، AST/ALT >۲ برابر نرمال، پلاکت <100,000.

• درمان: بستری + پایدارسازی + منیزیم سولفات + کنترل فشارخون + زایمان (تنها درمان قطعی).

• هر علامت هشدار در نیمهٔ دوم بارداری یا پس از زایمان باید فوراً ارزیابی شود.

منابع :

Mayo Clinic – HELLP syndrome

SOAP (Society for Obstetric Anesthesia and Perinatology) – HELLP Guidelines

No. 24

۰۴/۰۶