آمبولی ریه (PE) یک وضعیت جدی و تهدیدکننده زندگی است که زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون از وریدهای عمقی بدن به ریه‌ها منتقل می‌شود و یک یا چند شریان ریه را مسدود می‌کند. این بیماری می‌تواند عواقب شدیدی برای سلامت فرد به همراه داشته باشد. شناخت عوامل خطر آمبولی ریه بسیار مهم است چرا که می‌تواند به پیشگیری و مداخله زودهنگام کمک کند. در این مقاله به بررسی عوامل مختلفی که می‌توانند خطر ابتلا به آمبولی‌ریه را افزایش دهند، پرداخته می‌شود.
عوامل افزایش خطر آمبولی ریه(خطر زیاد)
برخی شرایط و وضعیت‌ها به شدت با افزایش خطر آمبولی ریه مرتبط هستند. این عوامل باید مورد توجه ویژه قرار گیرند زیرا احتمال بروز آمبولی ریه در افرادی که این شرایط را دارند، بسیار بالاتر است.
ترومبوز وریدی عمقی (DVT): ترومبوز وریدی عمقی، به معنی تشکیل لخته‌های خون در وریدهای عمیق بدن، به ویژه در پاها است. این لخته‌ها می‌توانند به ریه‌ها منتقل شوند و باعث انسداد شریان‌های ریه شوند. داشتن سابقه ترومبوز وریدی عمقی یا حتی ابتلا به این بیماری، خطر آمبولی‌ریه را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
جراحی‌های بزرگ: انجام جراحی‌های عمده به ویژه در نواحی شکم، لگن، و مفاصل ران یا پاها، خطر آمبولی‌ریه را افزایش می‌دهد. این خطر حتی برای هفته‌ها پس از جراحی باقی می‌ماند. جراحی‌های ارتوپدی مانند تعویض مفصل ران یا زانو، به‌ویژه با توجه به افزایش مدت زمان بی‌حرکتی، از عوامل خطر قابل توجه هستند.
ضربه شدید: آسیب‌های شدید به ویژه آسیب به نخاع یا شکستگی‌های عمده، خطر آمبولی‌ریه را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند. آسیب به رگ‌های خونی و لزوم بی‌حرکتی طولانی‌مدت باعث می‌شود که خطر لخته شدن خون و انتقال آن به ریه‌ها افزایش یابد.
عوامل افزایش خطر آمبولی ریه(خطر متوسط)
عوامل دیگری نیز وجود دارند که ارتباط متوسطی با افزایش خطر آمبولی ریه دارند. این عوامل خطر به اندازه عوامل قوی پیش‌بینی‌کننده آمبولی‌ریه نیستند اما هنوز هم تأثیر قابل توجهی دارند.
بیماری‌های قلبی: نارسایی قلبی، به ویژه در مواردی که باعث کاهش گردش خون و استاز خون در رگ‌ها می‌شود، خطر لخته‌سازی خون را افزایش می‌دهد. همچنین نارسایی تنفسی، که معمولاً به همراه بیماری‌های دیگر با بی‌حرکتی همراه است، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهد.
سرطان: بسیاری از سرطان‌ها به ویژه سرطان‌های مغز، تخمدان، ریه و پانکراس می‌توانند از طریق تولید مواد شیمیایی که باعث لخته‌سازی خون می‌شود، خطر را افزایش دهند. درمان‌های شیمی‌درمانی نیز این خطر را با آسیب به سلول‌های رگ‌ها و فعال کردن زنجیره انعقادی، بیشتر می‌کنند.
هورمون‌ها: استفاده از داروهای هورمونی مانند قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن، درمان‌های هورمونی جایگزین و بارداری (حتی تا سه ماه پس از زایمان) می‌توانند خطر لخته‌سازی خون را افزایش دهند. این تغییرات هورمونی موجب افزایش قابلیت انعقاد خون می‌شوند.
بی‌حرکتی طولانی‌مدت: بی‌حرکتی طولانی‌مدت به ویژه در دوران بستری شدن در بیمارستان، سفرهای طولانی با اتومبیل یا هواپیما باعث تجمع خون در پاها و افزایش احتمال لخته‌سازی خون می‌شود که در نهایت می‌تواند به آمبولی ریه منجر شود.
عوامل ژنتیکی و بیماری‌های مزمن
عوامل ژنتیکی: برخی افراد به دلیل وجود اختلالات ژنتیکی خاص مانند جهش فاکتور ۵ لایدن یا جهش پروترومبین G20210A بیشتر در معرض لخته‌سازی خون هستند. این اختلالات موجب افزایش احتمال ترومبوز می‌شوند.
بیماری‌های مزمن: بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های التهابی روده، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو، به دلیل التهاب مزمن باعث افزایش خطر لخته‌سازی خون و آمبولی ریه می‌شوند. همچنین، ابتلا به بیماری COVID-19، به ویژه در موارد شدید، از طریق تحریک التهاب سیستمیک و آسیب به سلول‌های رگ‌ها، خطر آمبولی ریه را افزایش می‌دهد.
ارزیابی ریسک
وجود چندین عامل خطر می‌تواند احتمال بروز آمبولی‌ریه را به طور چشمگیری افزایش دهد. تحقیقات نشان می‌دهند که ۷۶ درصد از بیماران مبتلا به آمبولی ریه دو یا بیشتر از عوامل خطر را داشته‌اند. این تأثیر تجمعی اهمیت ارزیابی دقیق ریسک را برای افراد با چندین عامل خطر نشان می‌دهد.
پیشگیری از آمبولی ریه
برای افرادی که در معرض خطر بالای آمبولی ریه هستند، اقدامات پیشگیرانه شامل تحرک زودهنگام پس از جراحی، استفاده از دستگاه‌های فشاری مکانیکی، هیدراتاسیون مناسب و استفاده از داروهای ضدانعقاد توصیه می‌شود. شناخت عوامل خطر آمبولی ریه به متخصصان بهداشتی کمک می‌کند تا اقدامات پیشگیرانه مؤثری را برای افراد در معرض خطر پیشنهاد دهند.
منابع: