سکته قلبی یا حملهٔ قلبی (Myocardial Infarction) زمانی رخ می‌دهد که یکی از عروق کرونر به‌طور ناگهانی مسدود شود و خون کافی به عضلهٔ قلب نرسد. آگاهی از عوامل خطر و مدیریت آن‌ها می‌تواند احتمال بروز این رویداد را به‌طور چشمگیری کاهش دهد.
عوامل غیرقابل‌تغییر
-
سن و جنس: خطر حملهٔ قلبی از حدود ۴۵ سالگی در مردان و پس از ۵۰–۵۵ سالگی یا یائسگی در زنان افزایش می‌یابد.
-
سابقه خانوادگی بیماری زودرس قلبی: ابتلای پدر یا برادر پیش از ۵۵ سالگی، یا مادر یا خواهر پیش از ۶۵ سالگی، ریسک حملهٔ قلبی را بالا می‌برد.
-
عوامل ویژه در زنان: پره‌اکلامپسی در بارداری و بیماری‌های خودایمنی (مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید) خطر بیماری‌های قلبی–عروقی در طول عمر را افزایش می‌دهند.
بیماری‌ها و شرایط پزشکی پرخطر
-
فشار خون بالا: اصلی‌ترین عامل قابل‌تغییر و مهم‌ترین هدف پیشگیری.
-
اختلال چربی خون: افزایش LDL و تری‌گلیسرید با ایجاد پلاک در عروق، و کاهش HDL با افزایش خطر همراه است.
-
دیابت: قند خون بالا به‌همراه فشار خون و چربی خون بالا خطر سکته قلبی و مغزی را چند برابر می‌کند.
-
اختلال خواب و کمبود خواب: خواب ناکافی با چاقی، فشار خون بالا و دیابت ارتباط دارد.
-
بیماری‌های التهابی/خودایمنی: مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید.
سبک زندگی پرخطر
-
سیگار و دود دست‌دوم: از مهم‌ترین عوامل قابل پیشگیری است. حتی مصرف اندک نیز خطر را بالا می‌برد.
-
رژیم غذایی ناسالم و چاقی: مصرف زیاد نمک، قند و چربی‌های اشباع/ترانس با بیماری کرونری مرتبط است.
-
کم‌تحرکی: ورزش منظم سلامت قلب و عروق را تقویت می‌کند.
-
الکل زیاد: فشار خون و تری‌گلیسرید را افزایش داده و به عضله قلب آسیب می‌زند.
-
مواد محرک (کوکائین/آمفتامین): می‌توانند اسپاسم کرونری و حمله قلبی ایجاد کنند.
استرس، خواب و هم‌افزایی عوامل خطر
-
استرس مزمن: با افزایش فشار خون و التهاب همراه است.
-
خواب ناکافی یا بیش از حد: هر دو می‌توانند با افزایش خطر بیماری قلبی مرتبط باشند.
-
ترکیب عوامل خطر (دیابت + فشار خون + چربی خون بالا): اثر هم‌افزا دارد و نیاز به کنترل جدی‌تر دارد.
آزمایش‌ها و پایش خطر
-
پروفایل چربی خون (Lipid Panel): شامل کلسترول تام، LDL، HDL و تری‌گلیسرید. Testing.com
-
ارزیابی پزشکی: ممکن است شامل استاتین‌ها، داروهای کنترل فشار خون، یا در افراد پرریسک داروهای ضدپلاک/رقیق‌کننده خون باشد. مصرف روزانه آسپیرین فقط با توصیه پزشک انجام می‌شود.
چک‌لیست کاهش خطر سکته قلبی
-
ترک سیگار و پرهیز از دود دست‌دوم
-
کنترل فشار خون با رژیم کم‌نمک، ورزش و دارو در صورت نیاز
-
مدیریت چربی خون (رژیم و دارو در صورت لزوم)
-
مدیریت دیابت (رژیم، ورزش، دارو)
-
حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی در هفته
-
رژیم مدیترانه‌ای (میوه، سبزی، غلات کامل، روغن زیتون)
-
۷ ساعت خواب شبانهٔ باکیفیت
-
مدیریت استرس و پرهیز از مواد محرک
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱) آیا جوانان هم ممکن است دچار سکته قلبی شوند؟
بله؛ عواملی مانند سیگار، دیابت، چربی خون بالا و سابقه خانوادگی می‌توانند در سنین پایین هم خطر را افزایش دهند.
۲) آیا استرس به‌تنهایی باعث حمله قلبی می‌شود؟
استرس شدید به‌طور مستقیم و غیرمستقیم (از طریق فشار خون، خواب ناکافی و تغذیه ناسالم) ریسک را بالا می‌برد.
۳) آیا مصرف روزانه آسپرین مفید است؟
خیر، فقط برای برخی افراد پرریسک و با تجویز پزشک توصیه می‌شود.
۴) مهم‌ترین گام عملی چیست؟
ترک سیگار و کنترل فشار خون، چربی خون و دیابت—به‌همراه ورزش و تغذیه سالم—بیشترین تأثیر را در پیشگیری دارد.
جمع‌بندی
سکته قلبی حاصل برهم‌کنش عوامل متعدد است؛ اما با تغییر سبک زندگی، ترک سیگار، کنترل فشار خون، کلسترول و دیابت می‌توان خطر آن را به‌شدت کاهش داد. اگر چند عامل خطر هم‌زمان دارید، با پزشک برای برنامهٔ پیشگیری شخصی‌سازی‌شده مشورت کنید.
منابع:
Mayo Clinic – Heart attack causes & risk factors
No. 103
۰۴/۰۵
