لنفانژیت و مسیر لنفاتیک: راهنمای تشخیص آزمایشگاهی

گاهی یک عفونت پوستی از محل اولیه خود فراتر می‌رود و در امتداد عروق لنفاوی گسترش می‌یابد. این حالت با خطوط قرمز دردناک (لنفانژیت) و تورم غدد لنفاوی نزدیک شناخته می‌شود. چنین الگویی می‌تواند ناشی از:

• باکتری‌ها (مثل استرپتوکوک گروه A، استافیلوکوک)

• قارچ‌ها (اسپوروتریکوز)

• مایکروب‌های خاص (مثل Mycobacterium marinum یا نوکاردیا)

شناخت درستِ آزمایش‌ها (از کشت و اسمیر تا PCR) کلید تشخیص سریع و درمان هدفمند است.

---

چگونه گسترش لنفاتیک را بشناسیم؟

• قرمزی خطی از محل ضایعه به سمت بدن

• درد و حساسیت غدد لنفاوی نزدیک

• تب، لرز و ناخوشی عمومی (در سلولیت استرپتوکوکی حتی باکتریمی هم ممکن است رخ دهد)

هشدار: اگر تب بالا، خطوط قرمز پیشرونده یا درد شدید دارید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

---

گروه‌های شایع و آزمایش‌های پیشنهادی

۱) سلولیت با لنفانژیت (باکتریایی)

• تشخیص: بیشتر بالینی است؛ در موارد تیپیک آزمایش همیشه لازم نیست.

• آزمایش‌ها در موارد شدید:

  • CBC برای بررسی لکوسیتوز

  • کشت زخم/چرک یا آبسه برای شناسایی عامل و آنتی‌بیوتیک مناسب

  • کشت خون در بیماران بدحال یا مشکوک به باکتریمی

• ابزار تکمیلی: سونوگرافی برای رد آبسه یا افتراق تشخیص
  

۲) لنفانژیت ندولی (الگوی اسپوروتریکوئید)

ضایعات ندولی دردناک به‌صورت زنجیره‌ای روی مسیر لنف ظاهر می‌شوند.

• اسپوروتریکوز (قارچی):

  • تست طلایی: کشت نمونه بالینی

  • PCR برای تعیین گونه

  • گاهی انتقال از خار گل رز یا گربه آلوده رخ می‌دهد

• مایکوباکتری‌های غیرسلی (NTM مثل M. marinum):

  • تشخیص قطعی با کشت AFB از زخم/بافت (زمان‌بر)

• نوکاردیوز پوستی:

  • کشت باکتری و PCR از ضایعه/بافت

  • اهمیت ویژه در بیماران ایمونوساپرس

در الگوی ندولی خطی، هم‌زمان کشت قارچی + کشت AFB + کشت باکتریایی درخواست شود.

۳) بیماری خراش گربه (Bartonella henselae)

• تظاهر بالینی: پاپول در محل خراش و سپس لنفادنوپاتی طی ۱–۳ هفته

• تشخیص آزمایشگاهی:

  • سرولوژی روش استاندارد

  • در موارد خاص: PCR روی آسپیراسیون غده (نه خون)
    

 

---

چه نمونه‌هایی بدهیم؟

• کشت زخم/چرک: شناسایی باکتری + تست حساسیت آنتی‌بیوتیکی 

• کشت خون: در موارد شدید/بدحال برای تشخیص باکتریمی یا قارچمی

• کشت قارچی (اسپوروتریکوز): تست استاندارد؛ PCR برای گونه‌شناسی

• AFB کشت/رنگ‌آمیزی (NTM): از زخم یا بافت؛ زمان رشد طولانی (چند هفته)

• Bartonella: سرولوژی و در موارد خاص PCR از غده

 

---

الگوریتم عملی انتخاب آزمایش‌ها

1. تشخیص بالینی الگو:

   • سلولیت منتشر + تب → درمان تجربی + CBC/کشت خون در موارد شدید

   • ضایعات ندولی زنجیره‌ای → کشت قارچی + کشت AFB + کشت باکتریایی از ضایعه

   • غده دردناک پس از خراش گربه → سرولوژی Bartonella ± PCR غده

2. بررسی شرایط زمینه‌ای:

   • ایمونوساپرس، دیابت، سنین بالا → احتمال آزمایش‌های تکمیلی بیشتر

3. پایش پاسخ به درمان:

   • اگر ضایعات بهبود نیافتند، بیوپسی یا PCR پیشرفته‌تر برای قارچ/NTM/نوکاردیا ضروری است

 

---

نکات مهم برای بیماران

• بسیاری از عفونت‌های پوستی با درمان درست بهبود می‌یابند.

• اگر زخم ترشح چرکی دارد، قبل از تغییر آنتی‌بیوتیک نمونه‌گیری کنید.

• در کشت‌های قارچی یا NTM، آماده باشید که جواب چند هفته طول بکشد (طبیعی است).
  

---

پرسش‌های متداول

۱) آیا همه سلولیت‌ها نیاز به کشت خون دارند؟
خیر؛ فقط در موارد شدید یا پرخطر.

۲) چه زمانی باید به اسپوروتریکوز یا NTM شک کرد؟
وقتی ضایعات ندولی زنجیره‌ای و سابقه خار گل، آب آلوده یا تماس با گربه وجود دارد.

۳) نتایج آزمایش‌ها چقدر طول می‌کشد؟

• کشت باکتری: چند روز

• کشت AFB: چند هفته

• PCR/سرولوژی: سریع‌تر آماده می‌شوند

۴) آیا تصویربرداری لازم است؟
فقط در صورت شک به آبسه یا عفونت عمقی (مثلاً با سونوگرافی).

۵) چه زمانی باید فوری به پزشک مراجعه کرد؟
در تب بالا، خطوط قرمز پیش‌رونده، درد شدید، ضعف یا علائم عفونت منتشر

---

جمع‌بندی

• لنفانژیت با خطوط قرمز و غدد دردناک نشانه‌ی گسترش عفونت است.

• در سلولیت تیپیک، تشخیص بالینی کافی است؛ آزمایش‌ها برای موارد شدید یا خاص انجام می‌شوند.

• در الگوی ندولی خطی باید هم‌زمان به قارچ، NTM و نوکاردیا فکر کرد.

• در لنفادنوپاتی پس از خراش گربه، سرولوژی و PCR کمک‌کننده‌اند.

 

منابع :

CDC

 Mayo Clinic

 Testing.com

No. 76

۰۴/۰۵