لوسمی حاد میلوئیدی (AML): راهنمای جامع و به‌روز

لوسمی حاد میلوئیدی (Acute Myeloid Leukemia – AML) یک نوع سرطان خون و مغز استخوان است که با تکثیر سریع و کنترل‌نشدهٔ سلول‌های نابالغ میلوئیدی (میلوبلاست‌ها) شناخته می‌شود. این بیماری روی تولید طبیعی گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت اثر می‌گذارد و به همین دلیل علائمی مثل خستگی، عفونت‌های مکرر و خونریزی غیرعادی ایجاد می‌کند. AML بیشتر در بزرگسالان، به‌ویژه سالمندان، دیده می‌شود اما می‌تواند در هر سنی—including کودکان—رخ دهد.

---

AML دقیقاً چیست؟

در AML، مغز استخوان به‌جای تولید سلول‌های خونی بالغ، میلوبلاست‌های نابالغ می‌سازد. این سلول‌ها عملکرد طبیعی ندارند و با «اشغال فضا» جلوی تولید سلول‌های سالم را می‌گیرند. در نتیجه بدن دچار کم‌خونی، کاهش ایمنی و خونریزی می‌شود.

---

علائم شایع AML

• خستگی و ضعف شدید

• رنگ‌پریدگی (به‌دلیل کم‌خونی)

• تب‌های مکرر و عفونت‌هایی که دیر درمان می‌شوند

• خونریزی یا کبودی آسان (خونریزی لثه/بینی، پتشی روی پوست)

• تعریق شبانه، کاهش وزن بی‌دلیل

• درد استخوان یا مفاصل

• بزرگی طحال، کبد یا غدد لنفاوی در برخی بیماران

---

عوامل خطر AML

• سن بالاتر (شایع‌تر پس از ۶۰ سالگی)

• تماس با مواد شیمیایی (مثل بنزن) یا اشعه دوز بالا

• سیگار کشیدن

• درمان‌های قبلی سرطان (شیمی‌درمانی/پرتودرمانی)

• بیماری‌های مغز استخوان زمینه‌ای (مثل MDS)

• اختلالات ژنتیکی (مثل سندرم داون)

• جنس مذکر (اندکی بیشتر از زنان)

 

 

---

تشخیص AML

• CBC و اسمیر خون محیطی → افزایش یا حضور میلوبلاست‌ها در خون

• آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان → معیار قطعی

• فلوسایتومتری → تعیین نوع سلول‌های غیرطبیعی

• آزمایش‌های ژنتیکی (کاریوتایپ/FISH) → بررسی تغییرات کروموزومی

• آزمایش‌های مولکولی → جهش‌هایی مثل FLT3، IDH1/2 (برای انتخاب درمان هدفمند)

---

درمان AML

مراحل درمان

1. القای بهبودی (Induction) → حذف حداکثر سلول‌های لوسمیک

2. تشدید/تحکیم (Consolidation) → از بین بردن سلول‌های باقی‌مانده و کاهش خطر عود

گزینه‌های درمانی

• شیمی‌درمانی استاندارد (اصلی‌ترین روش)

• درمان‌های هدفمند بر اساس جهش‌ها (FLT3، IDH1/2)

• رژیم‌های ملایم‌تر برای سالمندان (آزاسیتیدین/دسیتابین + ونتوکلکس)

• پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز (آلوژن) در بیماران پرخطر یا پس از عود

• APL: ATRA + ATO، درمان استاندارد با میزان موفقیت بسیار بالا

 

---

مراقبت حمایتی

• تزریق خون یا پلاکت در صورت نیاز

• آنتی‌بیوتیک و ضدقارچ برای پیشگیری/درمان عفونت

• پایش دقیق عوارض درمان و آموزش بیمار

 

---

پیش‌آگهی AML

پیش‌آگهی به سن، وضعیت عمومی، نتایج ژنتیکی/مولکولی و پاسخ اولیه به درمان بستگی دارد.

• در کودکان معمولاً بهتر از بزرگسالان است

• در APL، با درمان سریع، نرخ درمان‌پذیری بسیار بالا است

---

سؤالات پرتکرار (FAQ)

۱) آیا AML مسری است؟ خیر. این بیماری ناشی از تغییرات ژنتیکی سلول‌های مغز استخوان است.
۲) تشخیص قطعی با چه تستی است؟ بیوپسی مغز استخوان + آزمایش‌های فلوسایتومتری و ژنتیکی.
۳) آیا همه بیماران نیاز به شیمی‌درمانی شدید دارند؟ خیر. برخی سالمندان با رژیم‌های ملایم‌تر درمان می‌شوند.
۴) چرا APL باید سریع درمان شود؟ چون خطر خونریزی کشنده در مراحل اولیه دارد.

---

جمع‌بندی

AML یک سرطان سریع‌پیش‌رونده خون است که نیازمند تشخیص و درمان فوری است. با ترکیب شیمی‌درمانی، درمان‌های هدفمند، پیوند سلول‌های بنیادی و مراقبت حمایتی، امکان بهبودی در بسیاری از بیماران وجود دارد. در نوع APL، آغاز فوری درمان با ATRA و ATO حیاتی است.

منابع :

MedlinePlus – Acute Myeloid Leukemia

Mayo Clinic – AML

No. 107

۰۴/۰۵