هیپرپاراتیروئیدیسم یا پرکاری پاراتیروئید یک اختلال غدد درون‌ریز مهم است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر سلامت عمومی فرد داشته باشد. این بیماری به‌طور عمده با تولید بیش از حد هورمون پاراتیروئید (PTH) از غده‌های پاراتیروئید مشخص می‌شود. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، انواع مختلف و روش‌های درمان پرکاری پاراتیروئید خواهیم پرداخت تا بتوانید اطلاعات مفیدی درباره این بیماری پیدا کنید.
عملکرد غده‌های پاراتیروئید و نقش هورمون پاراتیروئید
غده‌های پاراتیروئید چهار غده کوچک هستند که در پشت غده تیروئید در گردن قرار دارند. وظیفه اصلی این غده‌ها تولید هورمون پاراتیروئید است که نقش حیاتی در تنظیم میزان کلسیم خون دارد. این هورمون با تحریک جذب کلسیم از استخوان‌ها، افزایش جذب کلسیم در روده‌ها و بازجذب کلسیم در کلیه‌ها، سطح کلسیم خون را در محدوده‌ای مناسب نگه می‌دارد.
با این حال، در هیپرپاراتیروئیدیسم، تولید این هورمون بیش از حد طبیعی می‌شود که منجر به افزایش سطح کلسیم خون می‌گردد. این افزایش سطح کلسیم (هیپرکالمی) می‌تواند علائم مختلف و مشکلات جدی برای بدن ایجاد کند.
انواع پرکاری پاراتیروئید
پرکاری پاراتیروئید به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود که هرکدام دلایل و ویژگی‌های خاص خود را دارند:
- هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه (PHPT): این نوع از بیماری معمولاً ناشی از یک تومور خوش‌خیم به نام آدنوما در یکی از غده‌های پاراتیروئید است. در این حالت، غده‌های پاراتیروئید به‌طور خودکار هورمون پاراتیروئید را تولید می‌کنند و موجب افزایش سطح کلسیم خون می‌شوند.
- هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه: این نوع به دلیل کاهش سطح کلسیم خون (هیپوکلسمی) و تلاش بدن برای جبران آن از طریق افزایش تولید هورمون پاراتیروئید ایجاد می‌شود. بیماری‌های کلیوی مزمن معمولاً عامل اصلی این نوع هیپرپاراتیروئیدیسم هستند.
- هیپرپاراتیروئیدیسم ثالثی: این نوع زمانی رخ می‌دهد که پرکاری پاراتیروئید ثانویه به حالت خودمختار تبدیل شود، به این معنا که غده‌های پاراتیروئید بدون نیاز به تحریک از سوی سایر شرایط بیماری تولید هورمون پاراتیروئید را ادامه می‌دهند.
علائم پرکاری پاراتیروئید
پرکاری پاراتیروئید می‌تواند علائم متنوعی ایجاد کند. برخی از این علائم شامل موارد زیر هستند:
- مشکلات استخوانی: درد استخوان‌ها، شکستگی‌های غیرطبیعی و کاهش تراکم استخوان‌ها
- مشکلات کلیوی: سنگ‌های کلیه و آسیب به عملکرد کلیه
- علائم گوارشی: یبوست، درد شکمی و حالت تهوع
- علائم عصبی: خستگی، افسردگی، مشکلات حافظه و در موارد شدیدتر، گیجی و اختلالات ذهنی
- مشکلات قلبی: فشار خون بالا و افزایش ضخامت دیواره قلب
تشخیص پرکاری پاراتیروئید
تشخیص پرکاری پاراتیروئید معمولاً با انجام آزمایشات خون و ارزیابی‌های بالینی صورت می‌گیرد. اولین علامت معمولاً افزایش سطح کلسیم در خون است. برای تأیید تشخیص، پزشک باید سطوح هورمون پاراتیروئید را در خون اندازه‌گیری کرده و در صورتی که این سطح به طور غیرطبیعی بالا باشد، تشخیص هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه داده می‌شود.
آزمایشات اضافی برای ارزیابی آسیب‌های ارگانی و شدت بیماری نیز انجام می‌شود. از جمله این آزمایشات می‌توان به تست تراکم مواد معدنی استخوان و جمع‌آوری ۲۴ ساعته ادرار برای ارزیابی عملکرد کلیه اشاره کرد.
درمان پرکاری پاراتیروئید
درمان هیپرپاراتیروئیدیسم به نوع بیماری و شدت علائم بستگی دارد. درمان‌های مختلفی برای این بیماری وجود دارند:
- درمان هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه: در بیشتر موارد، درمان قطعی این بیماری نیاز به جراحی دارد. عمل جراحی پاراتیروئیدکتومی (برداشتن غده پاراتیروئید آسیب‌دیده) معمولاً بهترین روش درمانی است.
- درمان هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه: درمان این نوع بیماری معمولاً بر اصلاح عامل زمینه‌ای آن متمرکز است. برای مثال، در بیماری‌های کلیوی مزمن، درمان با داروهای مانند داروهای بایندر فسفات و فعال‌کننده‌های گیرنده ویتامین D می‌تواند مفید باشد.
- درمان هیپرپاراتیروئیدیسم ثالثی: در موارد مقاوم به درمان، ممکن است جراحی یا درمان‌های دارویی برای کنترل سطح هورمون پاراتیروئید لازم باشد.
چگونه می‌توان از پرکاری پاراتیروئید جلوگیری کرد؟
برای پیشگیری از هیپرپاراتیروئیدیسم، توجه به برخی از عوامل خطر می‌تواند مفید باشد. رعایت یک رژیم غذایی سالم با کلسیم کافی، اجتناب از مصرف زیاد داروهای خاص (مانند داروهای افزایش کلسیم) و نظارت بر بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری کلیوی مزمن می‌تواند به پیشگیری از این بیماری کمک کند.
نتیجه‌گیری
هیپرپاراتیروئیدیسم یک اختلال غدد درون‌ریز است که می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت فرد بگذارد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب این بیماری می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. در صورتی که شما یا کسی که می‌شناسید علائم این بیماری را تجربه می‌کند، مشاوره با یک متخصص غدد درون‌ریز ضروری است تا درمان مناسب آغاز شود.
منابع: