کاندیدیازیس سطحی: تشخیص میکروسکوپی و کشت

کاندیدیازیس سطحی (عفونت قارچی ناشی از Candida در پوست، دهان و دستگاه تناسلی) یکی از شایع‌ترین عفونت‌ها است. علائم آن می‌تواند با بیماری‌های دیگری مثل واژینوز باکتریال یا برفک‌های غیرقارچی اشتباه شود. به همین دلیل، تشخیص آزمایشگاهی با روش‌هایی مانند اسمیر میکروسکوپی با KOH و کشت قارچ اهمیت بالینی بالایی دارد. در بیشتر موارد، تشخیص در مطب انجام می‌شود و تنها در شرایط پیچیده یا عودکننده، به کشت و تعیین گونه و حساسیت دارویی نیاز است.

چه زمانی آزمایش لازم است؟

• واژینیت مخمری (VVC): در صورت وجود ترشحات سفید و غلیظ همراه با خارش و سوزش، نمونهٔ ترشح واژینال برای بررسی میکروسکوپی با سرم فیزیولوژیک یا KOH ارسال می‌شود. مشاهده مخمر جوانه‌زن، هیف یا شبه‌هیف تشخیص را تأیید می‌کند. اگر اسمیر منفی باشد اما علائم باقی بماند، کشت توصیه می‌شود. pH معمولاً طبیعی (<۴٫۵) است.

• برفک دهان/اُروفارنکس: معمولاً با معاینه تشخیص داده می‌شود. در موارد نیاز، خراش سبک از ضایعه برای اسمیر میکروسکوپی بررسی می‌شود. 

• ضایعات پوستی/ناخنی: در صورت شک، تراش سطح ضایعه با KOH بررسی می‌شود. 

• موارد عودکننده/پیچیده: برای شناسایی گونه و بررسی مقاومت دارویی، کشت قارچ انجام می‌شود. گونه Candida glabrata معمولاً هیف تشکیل نمی‌دهد و ممکن است در اسمیر مخفی بماند، بنابراین کشت اهمیت دارد.

اسمیر میکروسکوپی (سالین/KOH)

• هدف: مشاهده مستقیم مخمر و شبه‌هیف.

• روش: نمونهٔ واژینال، تراش پوستی یا خراش دهانی روی لام گذاشته و با KOH ۱۰٪ بررسی می‌شود. KOH سلول‌های مزاحم را حل کرده و دید عناصر قارچی را شفاف‌تر می‌سازد.

کشت قارچ: استاندارد مرجع

• زمان انجام:

  • اسمیر منفی ولی علائم باقی است

  • عودهای مکرر یا موارد مقاوم به درمان

  • شک به گونه‌های غیرآلبیکانس

• روش: نمونه روی محیط کشت اختصاصی مثل Sabouraud agar یا کروموژن (CHROMagar) رشد داده می‌شود. NCBI

• نکته تفسیری: کشت مثبت بدون علامت به معنای بیماری نیست (ممکن است فقط کلونیزاسیون باشد). 

تفسیر نتایج 

• اسمیر مثبت: وجود کاندیدا را نشان می‌دهد و معمولاً برای شروع درمان کافی است.

• کشت مثبت: گونه قارچی را مشخص می‌کند؛ تصمیم درمانی باید همراه علائم بالینی باشد.

• نتیجه منفی: عفونت را رد نمی‌کند؛ در صورت شک بالینی باید اسمیر یا کشت تکرار شود. 

پرسش‌های متداول

۱) آیا همیشه نیاز به کشت هست؟
خیر. در بیشتر موارد، اسمیر KOH کافی است. کشت در موارد عود، مقاومت یا علائم پایدار توصیه می‌شود. CDC

۲) جواب کشت چقدر طول می‌کشد؟
بسته به گونه قارچی، چند روز تا چند هفته. در این مدت تصمیم‌گیری بالینی بر اساس علائم و اسمیر انجام می‌شود. 

خلاصه برای بیماران

• اسمیر میکروسکوپی (سالین/KOH) نخستین و سریع‌ترین تست است.

• اگر اسمیر منفی اما علائم باقی ماند: کشت قارچ انجام می‌شود.

• در واژینیت مخمری، pH طبیعی (<۴٫۵) نشانه مهم است.

• در برفک دهان، اغلب تشخیص بالینی کافی است و فقط در موارد مقاوم، کشت لازم می‌شود.

این مطلب جایگزین معاینه پزشکی نیست. در صورت علائم شدید یا عودکننده، به پزشک متخصص مراجعه کنید.

منابع :

CDC – Candidiasis

Mayo Clinic – Oral thrush

No. 88

۰۴/۰۵