آرتریت سپتیک یا عفونت مفصل زمانی رخ می‌دهد که باکتری یا قارچ وارد مفصل شود. این بیماری در صورت تأخیر در تشخیص می‌تواند در عرض چند ساعت به غضروف و استخوان آسیب دائمی بزند. بنابراین تشخیص سریع و آغاز درمان حیاتی است.
چه زمانی باید به آرتریت سپتیک شک کنیم؟
شروع ناگهانی درد شدید، تورم و محدودیت حرکت در یک مفصل (به‌ویژه زانو یا لگن)
تب، لرز و بی‌حالی همراه با بدتر شدن سریع علائم
وجود عوامل خطر: دیابت، نقص ایمنی، تزریق مواد، پروتز مفصلی، زخم یا جراحی اخیر
در این شرایط، پزشک بلافاصله آسپیراسیون مفصل (کشیدن مایع مفصلی) را برای بررسی آزمایشگاهی انجام می‌دهد.
آزمایش کلیدی: آسپیراسیون و بررسی مایع مفصلی
آسپیراسیون مفصل مهم‌ترین روش تشخیص آرتریت سپتیک است. در این آزمایش، مایع مفصل با سوزن استریل خارج و به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
بررسی‌های انجام‌شده روی مایع سینوویال:
- شمارش سلول‌ها و افتراق نوتروفیل‌ها: تعداد بالای گلبول سفید نشانه عفونت است.
- اسمیر و رنگ‌آمیزی گرم + کِشت هوازی/بی‌هوازی: برای شناسایی عامل عفونت و انتخاب آنتی‌بیوتیک.
- بررسی کریستال‌ها (نقرس/شبه‌نقرس): افتراق از بیماری‌های مشابه، ولی وجود کریستال عفونت را رد نمی‌کند.
- قند، پروتئین و ظاهر مایع: مایع کدر و چرکی احتمال عفونت را بالا می‌برد.
📌 نکته: نمونه‌گیری بهتر است قبل از شروع آنتی‌بیوتیک انجام شود تا شانس مثبت شدن کِشت بیشتر باشد.
آزمایش‌های خون و تصویربرداری
آزمایش خون (CBC، ESR، CRP و کِشت خون): کمک به تشخیص التهاب و در برخی بیماران مثبت شدن کِشت خون.
تصویربرداری:
اولتراسوند: برای تشخیص افیوژن و هدایت آسپیراسیون.
X-ray / MRI / CT: برای بررسی عوارض یا افتراق علل دیگر.
این آزمایش‌ها مکمل هستند، اما تشخیص قطعی فقط با مایع مفصلی انجام می‌شود.
آرتریت گنوکوکی (ناشی از سوزاک)
در جوانان فعال جنسی، یکی از علل مهم آرتریت سپتیک Neisseria gonorrhoeae است. در این بیماران کِشت مایع مفصل ممکن است منفی باشد. بنابراین:
علاوه بر کِشت/NAAT مایع مفصل، باید از مخاط‌های ادراری‌تناسلی، حلق و مقعد نیز نمونه‌گیری شود.
این کار هم منبع عفونت را مشخص می‌کند و هم به انتخاب آنتی‌بیوتیک مؤثر کمک می‌کند.
الگوریتم تشخیص آرتریت سپتیک
۱. آسپیراسیون مفصل فوری → شمارش سلولی، افتراق، رنگ‌آمیزی گرم، کِشت، بررسی کریستال‌ها
۲. همزمان آزمایش خون (CBC، ESR/CRP ± کِشت خون)
۳. در شک به گنوکوک → کِشت و NAAT از مخاط‌ها + مایع مفصلی
۴. تصویربرداری انتخابی (اولتراسوند، MRI/CT)
تفسیر نتایج
کِشت یا رنگ‌آمیزی گرم مثبت → تشخیص قطعی
شمارش سلولی بالا با نوتروفیلی غالب → احتمال بالا حتی اگر کِشت منفی باشد
وجود کریستال‌ها → عفونت را رد نمی‌کند؛ ممکن است همزمان وجود داشته باشند
NAAT مثبت برای گنوکوک → اهمیت بالینی حتی با کِشت منفی
پرسش‌های متداول
۱) آیا با آزمایش خون به تنهایی می‌توان آرتریت سپتیک را تشخیص داد؟
خیر. آزمایش خون فقط کمکی است و تشخیص قطعی با بررسی مایع مفصلی انجام می‌شود.
۲) اگر جواب کِشت منفی بود، یعنی عفونت ندارم؟
خیر. مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری یا برخی میکروب‌ها می‌توانند کِشت را منفی کنند.
۳) نقش اولتراسوند چیست؟
برای تشخیص افیوژن و هدایت آسپیراسیون، به‌ویژه در مفاصل عمقی یا وقتی مایع کم است.
۴) آیا وجود کریستال نقرس به معنای رد عفونت است؟
خیر. نقرس و عفونت می‌توانند همزمان رخ دهند.
جمع‌بندی
آرتریت سپتیک یک موضوع اورژانسی پزشکی است. تشخیص سریع با آسپیراسیون مفصل و کِشت مایع سینوویال ضروری است. آزمایش خون و تصویربرداری مکمل‌اند ولی جایگزین مایع مفصل نیستند. در موارد مشکوک به آرتریت گنوکوکی باید نمونه‌گیری از مخاط‌ها نیز انجام شود. مراجعه فوری به پزشک در صورت تب و درد ناگهانی مفصل ضروری است.
منابع
Mayo Clinic – Septic arthritis
Testing.com – Synovial Fluid Analysis
No. 97
۰۴/۰۵