آزمایش‌های تشخیص و تفسیر نتایج ذات‌الریه (پنومونی)

ذات‌الریه یا پنومونی به التهاب ریه‌ها گفته می‌شود که معمولاً به دلیل عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی ایجاد می‌شود. افتراق آن از بیماری‌های مشابه مانند برونشیت یا آنفلوانزا اهمیت زیادی دارد، چون انتخاب درمان نادرست می‌تواند منجر به عوارض شدید شود. پزشکان برای تشخیص دقیق و انتخاب بهترین درمان از معاینه بالینی و مجموعه‌ای از آزمایش‌های تصویربرداری و خونی استفاده می‌کنند.

---

 مهم‌ترین آزمایش‌ها در تشخیص پنومونی

 

۱. رادیوگرافی قفسه سینه (Chest X-ray)

• هدف: تأیید وجود عفونت ریوی و تعیین محل/وسعت درگیری.

• تفسیر: لکه‌های سفید یا کدورت (infiltration) نشان‌دهنده التهاب یا تجمع چرک در آلوئول‌ها هستند. درگیری یک لوب ریه بیشتر به نفع پنومونی باکتریایی است

 

۲. آزمایش خون (CBC)

• هدف: بررسی واکنش سیستم ایمنی.

• تفسیر:

  • افزایش WBC بالای ۱۱,۰۰۰ → معمولاً نشانه عفونت باکتریایی

  • کاهش WBC یا تغییر غیرطبیعی → احتمال عفونت شدید یا ویروسی

 

۳. آزمایش CRP و ESR

• هدف: ارزیابی شدت التهاب.

• تفسیر:

  • CRP بالا (بیش از ۱۰۰ mg/L) → بیشتر با عفونت باکتریایی هماهنگ است.

  • مقادیر متوسط یا پایین → می‌تواند به نفع عفونت ویروسی باشد.

 

۴. آزمایش پروکلسیتونین (PCT)

• هدف: افتراق عفونت باکتریایی از ویروسی.

• تفسیر:

  • ≥ ۰.۲۵ ng/mL → احتمال بالای عفونت باکتریایی.

  • پایین → بیشتر به نفع ویروسی یا علل غیرعفونی

 

۵. کشت خلط (Sputum Culture)

• هدف: شناسایی میکروب عامل و انتخاب بهترین آنتی‌بیوتیک.

• تفسیر: رشد باکتری‌هایی مثل استرپتوکوک پنومونیه یا هموفیلوس آنفلوانزا تشخیص را قطعی‌تر می‌کند.

 

۶. کشت خون (Blood Culture)

• هدف: بررسی ورود باکتری به جریان خون (باکتریمی) در بیماران بدحال.

• تفسیر: مثبت شدن کشت خون نشانه عفونت شدید سیستمیک است.

 

۷. تست‌های ویروسی (PCR یا تست آنتی‌ژن سریع)

• هدف: شناسایی ویروس‌هایی مانند آنفلوانزا، RSV یا کرونا.

• کاربرد: به‌ویژه در فصل اپیدمی یا پاندمی‌ها برای جلوگیری از مصرف بی‌مورد آنتی‌بیوتیک.

 

۸. گازهای خون شریانی (ABG)

• هدف: بررسی سطح اکسیژن و دی‌اکسیدکربن خون در بیماران با تنگی‌نفس شدید.

• تفسیر: کاهش PaO2 نشان‌دهنده اختلال جدی در اکسیژن‌رسانی است.

 

---

 چه زمانی آزمایش‌های پیشرفته‌تر لازم است؟

• بیماران بدحال یا بستری در ICU

• افراد با بیماری‌های زمینه‌ای (دیابت، COPD، نقص ایمنی)

• موارد مقاوم به درمان اولیه

• کودکان و سالمندان با علائم غیرمعمول

 

---

 جمع‌بندی

تشخیص قطعی پنومونی تنها بر اساس علائم ممکن نیست. ترکیب عکس قفسه سینه، CBC، CRP، پروکلسیتونین و کشت خلط یا خون مسیر درمان را مشخص می‌کند. این آزمایش‌ها کمک می‌کنند بین پنومونی باکتریایی و ویروسی تفاوت گذاشته شود و مصرف آنتی‌بیوتیک منطقی باشد.

---

پرسش رایج

آیا همه بیماران مبتلا به پنومونی باید تمام این آزمایش‌ها را انجام دهند؟
خیر. در موارد خفیف، معمولاً عکس قفسه سینه و CBC کافی هستند. آزمایش‌های تکمیلی بیشتر برای بیماران پرخطر یا بستری درخواست می‌شوند.

منابع :

Mayo Clinic – Pneumonia: Diagnosis & Treatment

CDC – Pneumonia

No. 87

۰۴/۰۵