اختلالات عصبی در کودکان ممکن است روی حرکت، گفتار، یادگیری، رفتار و حتی رشد اجتماعی آن‌ها تأثیر بگذارد. این اختلالات طیف وسیعی دارند؛ از جمله صرع، فلج مغزی، اوتیسم، اختلالات متابولیک و ژنتیکی.
در چنین شرایطی، آزمایش‌های تخصصی پزشکی نقش بسیار مهمی در تشخیص دقیق، بررسی شدت بیماری و انتخاب روش درمانی مناسب ایفا می‌کنند. تشخیص به‌موقع می‌تواند از پیشرفت آسیب‌های عصبی جلوگیری کرده و کیفیت زندگی کودک را بهبود بخشد.
چه زمانی باید به انجام آزمایش‌های عصبی در کودکان فکر کنیم؟
- تأخیر در راه رفتن، نشستن یا گفتار
- تشنج یا حرکات غیرعادی بدن
- کاهش ناگهانی توانایی‌های یادگیری یا ارتباطی
- تغییرات رفتاری شدید یا بی‌دلیل
- سفتی یا شلی غیرطبیعی عضلات
آزمایش‌های تخصصی در تشخیص اختلالات عصبی کودکان
۱. نوار مغز (EEG)
-
بررسی امواج الکتریکی مغز برای تشخیص صرع یا اختلالات تشنجی
-
کاربرد ویژه در شناسایی صرع غیاب (absence seizure)
-
انجام آن در زمان خواب یا بیداری بسته به نوع مشکل عصبی کودک
۲. تصویربرداری مغز (MRI یا CT Scan)
-
بررسی دقیق ساختار مغز و نخاع
-
تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی، خونریزی، تومور یا ضایعات مغزی
-
MRI بهترین گزینه برای بررسی ضایعات کوچک و تغییرات ماده سفید مغز است
۳. آزمایش‌های متابولیک و بیوشیمیایی
-
تشخیص بیماری‌های متابولیک ارثی که موجب تشنج یا کندی ذهنی می‌شوند
-
شامل اندازه‌گیری مواردی چون:
-
اسیدهای آمینه
-
لاکتات و آمونیاک
-
اسیدهای آلی
-
سطح کارنیتین‌ها
-
۴. آزمایش‌های ژنتیکی (مولکولی و کروموزومی)
-
بررسی جهش‌های ژنتیکی یا سندرم‌های نادر مانند سندرم رت یا X شکننده
-
آزمایش‌هایی مانند microarray یا توالی‌یابی نسل جدید (NGS) برای کودکان با علائم پیچیده توصیه می‌شود
-
به والدین در تصمیم‌گیری برای بارداری‌های آینده نیز کمک می‌کند
۵. بررسی مایع مغزی-نخاعی (CSF)
-
انجام در موارد شک به عفونت یا بیماری‌های نادر عصبی
-
بررسی ترکیباتی مثل پروتئین، قند، لاکتات و سلول‌های ایمنی
-
معمولاً با بی‌حسی موضعی در بیمارستان انجام می‌شود
۶. الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعه هدایت عصبی (NCS)
-
مناسب برای بررسی بیماری‌های عضلانی و عصبی مانند دیستروفی عضلانی
-
در کودکانی که ضعف پیشرونده یا اختلال در رفلکس‌ها دارند استفاده می‌شود
-
به پزشک کمک می‌کند که تشخیص بین بیماری عضله و عصب را دقیق‌تر انجام دهد
مزایای انجام آزمایش‌های تخصصی در کودکان
تشخیص درست و پیشگیری از درمان‌های نادرست
امکان شروع زودتر درمان‌های توان‌بخشی یا دارویی
ارزیابی روند پیشرفت بیماری و پیش‌بینی آینده کودک
ارائه مشاوره ژنتیک به والدین برای بارداری‌های بعدی
کدام کودکان بیشتر در اولویت بررسی‌های تخصصی قرار دارند؟
-
کودکانی با تشنج‌های مقاوم یا از نوزادی
-
کودکانی با ظاهر غیرمعمول چهره یا رشد غیرطبیعی مغزی
-
کودکانی با عقب‌ماندگی ذهنی بدون علت مشخص
-
خانواده‌هایی با سابقه اختلالات ژنتیکی یا نورولوژیک
سؤالات رایج والدین
۱. آیا MRI برای کودک خطر دارد؟
خیر، MRI بی‌خطر و بدون اشعه است. گاهی در کودکان خردسال از آرام‌بخشی استفاده می‌شود.
۲. آیا هر کودکی با تأخیر گفتار نیاز به نوار مغز دارد؟
نه لزوماً. فقط اگر مشکوک به تشنج یا صرع باشد، EEG تجویز می‌شود.
۳. آیا همه کودکان نیاز به آزمایش ژنتیک دارند؟
خیر. این آزمایش‌ها تنها در صورت علائم خاص، پاسخ درمانی ضعیف یا سابقه خانوادگی تجویز می‌شود.
منابع:
LabTestsOnline – Genetic and Metabolic Testing
CDC – Developmental Disabilities and Diagnosis
No. 76
۰۴/۰۳