آزمایش آلدوسترون و رِنین (ARR): چه زمانی و چگونه تفسیر می‌شود؟

آلدوسترون هورمونی از قشر غده فوق‌کلیه است که با حفظ سدیم و دفع پتاسیم فشار خون و حجم مایعات بدن را تنظیم می‌کند. رِنین آنزیمی است که از کلیه ترشح می‌شود و با فعال‌کردن سیستم رنین–آنژیوتانسین، ترشح آلدوسترون را تحریک می‌کند.
سنجش هم‌زمان این دو و محاسبه نسبت آلدوسترون به رِنین (ARR) بهترین روش غربالگری برای هایپرآلدوسترونیسم اولیه است؛ بیماری شایعی که اغلب نادیده گرفته می‌شود و از علل مهم فشار خون مقاوم و کاهش پتاسیم محسوب می‌شود.

---

چه زمانی این آزمایش توصیه می‌شود؟

• فشار خون مقاوم (کنترل‌نشده با ۳ دارو یا نیاز به ≥۴ دارو)

• هیپوکالمی خودبه‌خودی یا ناشی از مصرف دیورتیک

• وجود آدنوم فوق‌کلیه همراه فشار خون

• شروع زودهنگام فشار خون، آپنه انسدادی خواب، یا سابقه خانوادگی PA

• غربالگری بستگان درجه‌اول بیماران مبتلا به PA

 

---

نحوه ی انجام آزمایش

• نمونه خون برای آلدوسترون و رِنین گرفته می‌شود.

• نوع سنجش رِنین مهم است:

  • PRA (فعالیت رِنین پلاسما)

  • DRC (غلظت مستقیم رِنین)
    آستانه‌های ARR در هر روش متفاوت است.

• گاهی آلدوسترون ادراری ۲۴ ساعته نیز درخواست می‌شود

 

---

آمادگی قبل از آزمایش

• اصلاح پتاسیم به محدوده طبیعی.

• عدم محدودیت نمک (۳ روز پیش از تست).

• نمونه‌گیری صبح و پس از ایستادن یا نشستن طبق پروتکل.

• تنظیم داروها با نظر پزشک:

  • قطع یا جایگزینی موقت اسپیرونولاکتون، اپلرنون، آمیلورید، دیورتیک‌ها.

  • پرهیز از بتابلوکرها و NSAIDها که ARR را بالا می‌برند.

  • جایگزینی با داروهایی مانند وراپامیل SR، دوکسازوسین، هیدرالازین.

 

---

تفسیر نتایج

• ARR بالا + آلدوسترون ≥ ۱۰–۱۵ نانوگرم/دسی‌لیتر → احتمال زیاد PA.

• PA اولیه: آلدوسترون بالا + رِنین سرکوب‌شده.

• PA ثانویه (تنگی شریان کلیه، نارسایی قلبی، بارداری): هر دو بالا.

• ARR طبیعی → احتمال کمتر، ولی در صورت شک بالینی بالا باید تکرار شود.

 

 

---

اقدامات پس از غربالگری مثبت

1. تست‌های تأییدی سرکوب آلدوسترون:

   • تزریق سالین ایزوتونیک

   • بارگیری خوراکی نمک

   • تست کاپتوپریل یا فلودروکورتیزون

2. تصویربرداری و تعیین علت:

   • CT فوق‌کلیه

   • نمونه‌برداری ورید آدرنال (AVS) در موارد خاص

 

---

مزایا و محدودیت‌ها

مزایا:

• ساده، کم‌هزینه، غربالگری مؤثر PA

محدودیت‌ها:

• وابسته به شرایط نمونه‌گیری، داروها، سطح پتاسیم و سدیم

• حساسیت گاهی کمتر از ۵۰٪

 

---

پرسش‌های رایج

1. آیا یک‌بار ARR بالا یعنی حتماً PA؟
   خیر، باید تست‌های تأییدی انجام شود.

2. آیا باید داروها را قطع کنم؟
   همیشه نه؛ فقط داروهای مداخله‌گر در نتیجه با نظر پزشک تغییر می‌کنند.

3. عدد طبیعی ARR چقدر است؟
   بسته به روش آزمایش متفاوت است، اما اغلب ≥۳۰ (با PRA) در حضور آلدوسترون بالا، مشکوک تلقی می‌شود.

4. درمان PA چیست؟

   • آدنوم یک‌طرفه → جراحی

   • هیپرپلازی دوطرفه → داروهای مسدودکننده گیرنده مینرالوکورتیکوئید

5. چرا تشخیص مهم است؟
   درمان به‌موقع خطر سکته، بیماری قلبی و کلیوی را کاهش می‌دهد.

 

---

جمع‌بندی

آزمایش ARR یک ابزار کلیدی برای شناسایی بیماران مشکوک به هایپرآلدوسترونیسم اولیه است. رعایت اصول آمادگی، شناخت روش سنجش و تفسیر نتیجه در بستر بالینی، شرط دریافت نتیجه معتبر است. پس از غربالگری مثبت، تست‌های تأییدی و تعیین نوع بیماری مسیر درمانی مؤثر را مشخص می‌کند.

منبع:

Cleveland Clinic Journal of Medicine – Primary Aldosteronism: Diagnosis and Treatment

No. 55

۰۴/۰۵