الستاز (Elastase) آنزیمی است که توسط سلول‌های لوزالمعده ترشح می‌شود و نقش مهمی در هضم پروتئین‌ها دارد. بررسی سطح این آنزیم در نمونه مدفوع یا خون می‌تواند عملکرد برون‌ریز لوزالمعده را نشان دهد. آزمایش الاستاز به‌ویژه برای تشخیص کم‌کاری لوزالمعده و پایش بیماری‌های مزمن گوارشی کاربرد دارد و در بسیاری از موارد می‌تواند جایگزین روش‌های تهاجمی‌تر شود.
الاستاز چیست و چه نقشی در بدن دارد؟
آنزیم پروتئولیتیک (تجزیه‌کننده پروتئین) تولید شده در لوزالمعده
– مقاوم به تجزیه در مسیر گوارشی، بنابراین میزان آن در مدفوع منعکس‌کننده عملکرد واقعی لوزالمعده است
– حضور کافی این آنزیم برای هضم طبیعی پروتئین‌ها و جذب مواد مغذی ضروری است
کاربردهای بالینی آزمایش الاستاز
تشخیص نارسایی برون‌ریز لوزالمعده (Exocrine Pancreatic Insufficiency)
– ارزیابی بیماران مبتلا به فیبروز کیستیک، پانکراتیت مزمن یا سرطان لوزالمعده
– پایش پاسخ به درمان جایگزینی آنزیم لوزالمعده
– افتراق علل اسهال مزمن یا کاهش وزن غیرقابل توضیح
نحوه انجام آزمایش الاستاز
نمونه مدفوع: رایج‌ترین روش؛ بیمار نمونه مدفوع تازه را در ظرف استریل تحویل آزمایشگاه می‌دهد.
نمونه خون: در برخی تحقیقات و کاربردهای خاص اندازه‌گیری می‌شود، اما استفاده اصلی در تست مدفوع است.
– شرایط خاص قبل از آزمایش معمولاً لازم نیست، اما مصرف داروهای آنزیمی باید با نظر پزشک تنظیم شود.
تفسیر نتایج آزمایش الاستاز مدفوع
بالاتر از ۲۰۰ میکروگرم در هر گرم مدفوع: عملکرد طبیعی لوزالمعده
بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میکروگرم: نارسایی خفیف تا متوسط
کمتر از ۱۰۰ میکروگرم: نارسایی شدید لوزالمعده
عوامل تأثیرگذار بر نتیجه آزمایش
– رقیق بودن نمونه مدفوع (به دلیل اسهال آبکی) ممکن است سطح آنزیم را کمتر از میزان واقعی نشان دهد
– مصرف آنزیم‌های جایگزینی قبل از نمونه‌گیری معمولاً بر نتیجه تأثیر نمی‌گذارد، زیرا تست به الاستاز انسانی اختصاص دارد
– بیماری‌های دیگر گوارشی مانند سلیاک یا التهاب روده نیز می‌توانند نتایج را تحت تأثیر قرار دهند
اهمیت آزمایش الاستاز
- غیرتهاجمی و آسان
- حساسیت و دقت بالا برای شناسایی نارسایی‌های شدید
- امکان استفاده برای بررسی طولانی‌مدت بیماران مزمن
سؤالات متداول
۱. آیا این آزمایش برای همه مشکلات گوارشی لازم است؟
خیر، معمولاً فقط در صورت شک به اختلال عملکرد لوزالمعده یا علائم مشخص تجویز می‌شود.
۲. آیا رژیم غذایی قبل از آزمایش مهم است؟
معمولاً محدودیت غذایی خاصی وجود ندارد، اما باید توصیه‌های پزشک رعایت شود.
۳. آیا آزمایش الاستاز جایگزین تصویر‌برداری می‌شود؟
خیر، این تست بیشتر عملکرد را نشان می‌دهد و در برخی بیماران به همراه سونوگرافی یا CT اسکن استفاده می‌شود.
جمع‌بندی
آزمایش الاستاز یک روش دقیق، غیرتهاجمی و کاربردی برای ارزیابی عملکرد لوزالمعده است که می‌تواند در تشخیص و مدیریت بیماری‌های گوارشی مزمن نقش مؤثری داشته باشد. پایش منظم در بیماران پرخطر، به پزشک کمک می‌کند تا مشکلات را زودتر شناسایی و درمان مناسب را آغاز کند.
منابع:
No.78
۰۴/۰۶
