آزمایش تراکم استخوان یک روش پزشکی حیاتی است که به شناسایی پوکی استخوان کمک می‌کند. پوکی استخوان یک وضعیت جدی است که در آن استخوان‌ها ضعیف و شکننده می‌شوند، و این می‌تواند به‌راحتی باعث شکستگی استخوان‌ها شود. این آزمایش با استفاده از اشعه ایکس میزان کلسیم و مواد معدنی استخوانی را اندازه‌گیری کرده و به پزشکان کمک می‌کند تا میزان سلامت استخوان‌ها را ارزیابی کنند.
چگونه آزمایش تراکم استخوان انجام می‌شود؟
آزمایش تراکم استخوان از اشعه ایکس برای اندازه‌گیری میزان مواد معدنی در استخوان‌ها، مانند کلسیم، استفاده می‌کند. معمولاً این آزمایش بر روی استخوان‌های ستون فقرات، لگن و گاهی استخوان ساعد انجام می‌شود. با بررسی این مناطق، پزشک قادر خواهد بود تا وضعیت تراکم استخوان‌ها و احتمال بروز شکستگی‌ها را ارزیابی کند.
دلایل انجام آزمایش تراکم استخوان
پزشکان از این آزمایش برای دلایل مختلف استفاده می‌کنند، از جمله:
- شناسایی کاهش تراکم استخوان: آزمایش تراکم استخوان می‌تواند به شناسایی کاهش تراکم استخوان قبل از آنکه شکستگی‌های جدی اتفاق بیفتد، کمک کند.
- تعیین ریسک شکستگی: این آزمایش برای ارزیابی خطر شکستگی استخوان‌ها ناشی از پوکی استخوان انجام می‌شود.
- تشخیص پوکی استخوان: در صورتی که پزشک به پوکی استخوان مشکوک باشد، این آزمایش برای تأیید تشخیص استفاده می‌شود.
- پیگیری درمان: آزمایش تراکم استخوان برای ارزیابی اثربخشی درمان‌های پوکی استخوان، مانند داروها یا تغییرات در سبک زندگی، انجام می‌شود.
عوامل خطر پوکی استخوان
پوکی استخوان بیشتر در زنان مسن شایع است، اما مردان نیز می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند. عوامل خطر مختلفی وجود دارند که ممکن است پزشک شما را به انجام آزمایش تراکم استخوان ترغیب کنند، از جمله:
- کاهش قد: افرادی که حداقل ۱.۵ اینچ (۳.۸ سانتیمتر) قد خود را از دست داده‌اند ممکن است دچار شکستگی‌های فشاری در ستون فقرات شده باشند.
- شکستگی استخوان‌ها: شکستگی‌های ناشی از شکنندگی استخوان، که حتی با کوچک‌ترین ضربه‌ها یا سرفه‌ها اتفاق می‌افتد، می‌تواند نشانه‌ای از پوکی استخوان باشد.
- مصرف داروهای استروئیدی: استفاده طولانی‌مدت از داروهای استروئیدی مانند پردنیزولون می‌تواند به پوکی استخوان منجر شود.
- کاهش سطح هورمون‌ها: کاهش هورمون‌ها به‌ویژه در زنان پس از یائسگی و همچنین در برخی درمان‌های سرطان می‌تواند به تضعیف استخوان‌ها و افزایش خطر پوکی استخوان منجر شود.
خطرات آزمایش تراکم استخوان
این آزمایش به‌طور کلی یک روش ایمن است، اما برخی محدودیت‌ها و خطرات ممکن است وجود داشته باشد:
- تفاوت در دقت دستگاه‌ها: دستگاه‌هایی که برای اندازه‌گیری تراکم‌استخوان در ستون فقرات و لگن استفاده می‌شوند دقت بیشتری دارند، اما ممکن است هزینه بیشتری نیز داشته باشند.
- مشکلات ساختاری ستون فقرات: در افرادی که مشکلات ساختاری در ستون فقرات دارند، مانند آرتریت شدید یا جراحی‌های قبلی، نتایج آزمایش ممکن است دقیق نباشد.
- مقدار کم اشعه ایکس: این آزمایش مقدار کمی اشعه ایکس دارد، اما در دوران بارداری بهتر است از انجام آن خودداری کنید.
نحوه آماده‌سازی برای آزمایش تراکم استخوان
آزمایش معمولاً نیازی به آمادگی خاصی ندارد، اما در صورت انجام سایر آزمایش‌ها مانند سی‌تی‌اسکن یا آزمایش باریم، بهتر است به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا مواد کنتراست می‌توانند بر نتیجه آزمایش تأثیر بگذارند. همچنین قبل از آزمایش از مصرف مکمل‌های کلسیم به مدت ۲۴ ساعت خودداری کنید.
آنچه که باید از آزمایش تراکم استخوان انتظار داشته باشید
در طول آزمایش تراکم استخوان، شما به‌طور معمول روی یک تخت نرم دراز می‌کشید و یک بازوی مکانیکی از روی بدن شما عبور می‌کند. این فرآیند معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و میزان تابش اشعه ایکس بسیار کم است. آزمایش معمولاً روی استخوان‌های ستون فقرات، استخوان ران نزدیک مفصل لگن و استخوان‌های ساعد انجام می‌شود.
نتایج آزمایش تراکم استخوان
نتایج آزمایش معمولاً به‌صورت دو عدد T-score و Z-score گزارش می‌شود:
- T-score: این امتیاز نشان‌دهنده مقایسه تراکم استخوان شما با تراکم استخوان یک فرد سالم و جوان است.
مقادیر مختلف T-score به شرح زیر است:
-
- (-۱) یا بیشتر: تراکم استخوان طبیعی.
- بین (-۱ و -۲.۵): کاهش تراکم استخوان، که ممکن است به پوکی استخوان منجر شود.
- کمتر از (-۲.۵): پوکی استخوان.
- Z-score: این امتیاز نشان‌دهنده مقایسه تراکم استخوان شما با فردی هم‌سن و هم‌جنس است. اگر Z-score شما از حد معمول بالاتر یا پایین‌تر باشد، ممکن است نیاز به آزمایش‌های اضافی وجود داشته باشد.
نتیجه‌گیری
آزمایش تراکم‌استخوان یک ابزار مهم در تشخیص و پیشگیری از پوکی استخوان است.
این آزمایش می‌تواند به پزشکان کمک کند تا با شناسایی کاهش تراکم استخوان، از شکستگی‌های ناشی از آن جلوگیری کنند و درمان‌های مؤثری را برای تقویت استخوان‌ها تجویز کنند. اگر شما نیز در معرض خطر پوکی استخوان هستید، مشورت با پزشک و انجام این آزمایش می‌تواند گام مهمی در حفظ سلامت استخوان‌های شما باشد.
منبع: Mayoclinic