زمان لخته شدن (Clotting Time – CT) یکی از آزمایش‌های پایه‌ای در بررسی عملکرد سیستم انعقادی بدن است. این تست مشخص می‌کند خون چقدر زمان می‌برد تا در خارج از بدن و تحت شرایط خاص، به لخته (ژل) تبدیل شود. با وجود معرفی آزمایش‌های مدرن‌تری مثل PT، aPTT و INR، تست CT همچنان در برخی شرایط اورژانسی یا مراکز با امکانات محدود کاربرد دارد.
زمان لخته شدن چیست؟
CT مدت‌زمانی است که طول می‌کشد تا خون جمع‌آوری‌شده در لوله آزمایش به طور کامل لخته شود. این زمان به طور معمول بین ۸ تا ۱۵ دقیقه است و نشان‌دهنده کارایی فاکتورهای انعقادی و عملکرد کلی کبد می‌باشد.
کاربردهای آزمایش CT
این تست در شرایط مختلفی ممکن است توسط پزشک درخواست شود، از جمله:
-
بررسی خونریزی‌های غیرعادی (مثلاً از بینی یا لثه)
-
ارزیابی قبل از جراحی یا اقدامات تهاجمی
-
پایش محدود درمان با داروهای ضدانعقاد مانند هپارین یا وارفارین
-
بررسی اختلالات ارثی مانند هموفیلی
نحوه انجام آزمایش
-
نمونه خون از ورید بازو گرفته می‌شود.
-
خون در لوله‌ای بدون ماده ضدانعقاد قرار می‌گیرد.
-
زمان لازم برای لخته شدن کامل، در دمای ثابت، اندازه‌گیری می‌شود.
تفسیر نتایج
| وضعیت | مقدار زمان CT | توضیح |
|---|---|---|
| طبیعی | ۸ تا ۱۵ دقیقه | عملکرد نرمال سیستم انعقادی |
| افزایش CT | > ۱۵ دقیقه | احتمال کمبود فاکتورهای انعقادی، بیماری کبد، اثر داروهای ضدانعقاد |
| کاهش CT | < ۸ دقیقه | گاهی نشانه پرانعقادی است، اما اغلب از نظر بالینی اهمیت ندارد |
⚠️ محدودیت‌ها و ملاحظات
-
دقت پایین نسبت به تست‌های مدرن مانند PT و aPTT
-
تأثیرپذیری از دما، کیفیت تجهیزات و مهارت فرد آزمایش‌گیرنده
-
در مراکز پیشرفته معمولاً از آزمایش‌های دقیق‌تری استفاده می‌شود
جمع‌بندی
-
CT یک تست ساده و سریع برای بررسی ابتدایی عملکرد انعقاد است.
-
در شرایط اورژانسی یا محیط‌های با منابع محدود کاربرد دارد.
-
نتایج غیرعادی باید با آزمایش‌های پیشرفته‌تر پیگیری شود.
❓سؤالات متداول
آیا CT به تنهایی برای تشخیص کافی است؟
خیر، تست CT باید همراه با PT، aPTT و سایر تست‌های انعقادی انجام شود.
داروهایی مانند آسپرین یا وارفارین چه تأثیری دارند؟
این داروها ممکن است زمان CT را افزایش دهند. حتماً قبل از آزمایش، پزشک را مطلع کنید.
چه زمانی نتیجه CT نگران‌کننده است؟
اگر زمان CT به‌طور غیرطبیعی طولانی شود و علائم خونریزی یا کبودی مشاهده گردد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
منابع:
Mayo Clinic – Prothrombin Time Test
MedlinePlus – Prothrombin Time Test and INR (PT/INR)
LabTestsOnline – Activated Clotting Time (ACT)
No. 81
۰۴/۰۲