آزمایش زینک(Zn) یکی از تست‌های مهم در ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای و عملکرد سیستم ایمنی بدن است. روی (Zinc) یکی از عناصر کمیاب ضروری است که در صدها واکنش آنزیمی، رشد و ترمیم بافت‌ها، تقویت ایمنی، و تنظیم حس چشایی و بویایی نقش دارد. کمبود یا افزایش آن می‌تواند علائم بالینی متعددی ایجاد کند و سلامت فرد را به خطر بیندازد.
آزمایش زینک چیست و چه زمانی توصیه می‌شود؟
آزمایش زینک برای اندازه‌گیری سطح این ماده معدنی در خون انجام می‌شود. پزشک ممکن است این آزمایش را در شرایط زیر تجویز کند:
-
سوء‌تغذیه یا رژیم‌های نادرست
-
بیماری‌های گوارشی مانند بیماری کرون یا سلیاک
-
عفونت‌های مزمن یا ضعف ایمنی
-
تأخیر رشد در کودکان
-
ریزش مو، مشکلات پوستی یا اختلالات چشایی و بویایی
مقادیر نرمال زینک در بدن
محدوده نرمال سطح زینک در سرم خون بزرگسالان معمولاً بین ۶۶ تا ۱۰۶ میکروگرم در دسی‌لیتر (µg/dL) است. این مقدار بسته به سن، جنس، شرایط فیزیولوژیک و آزمایشگاه ممکن است کمی متفاوت باشد.
علائم کمبود زینک
کاهش سطح زینک می‌تواند باعث بروز علائم زیر شود:
-
کاهش اشتها و وزن
-
زخم‌های دیرترمیم
-
ضعف سیستم ایمنی و افزایش عفونت‌ها
-
اختلال در حس چشایی و بویایی
در موارد شدیدتر، کمبود زینک ممکن است منجر به تأخیر رشد در کودکان، اختلالات روانی یا ناباروری شود.
علائم افزایش زینک
مصرف بیش از حد زینک، به‌ویژه از طریق مکمل‌ها، می‌تواند عوارضی از جمله موارد زیر ایجاد کند:
-
تهوع، استفراغ، یا اسهال
-
سردرد
-
کاهش سطح مس در بدن
-
ضعف عملکرد سیستم ایمنی
-
اختلال در جذب آهن یا سایر مواد معدنی
در صورت مصرف طولانی‌مدت دوزهای بالا، خطر مسمومیت با زینک وجود دارد.
روش انجام آزمایش زینک
این تست معمولاً با نمونه خون وریدی انجام می‌شود. برای افزایش دقت نتایج باید:
-
۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید
-
از لوله‌های مخصوص فاقد فلز برای نمونه‌گیری استفاده شود
-
از همولیز نمونه جلوگیری شود، زیرا باعث افزایش کاذب سطح زینک می‌شود
در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش ادرار ۲۴ ساعته نیز برای بررسی دفع زینک تجویز کند.
تفسیر نتایج آزمایش زینک
نتایج آزمایش باید با توجه به عوامل مؤثر زیر تفسیر شود:
-
سطح آلبومین خون: چون زینک به آن متصل است
-
وضعیت التهابی بدن: التهاب می‌تواند سطح زینک سرم را کاهش دهد
-
مصرف داروها یا مکمل‌ها
-
وجود بیماری‌های زمینه‌ای مانند اختلالات جذب یا نارسایی کلیه
در صورت مشاهده سطوح پایین یا بالا، پزشک ممکن است بررسی‌های تکمیلی تجویز کند و در صورت نیاز، مکمل‌های زینک یا اصلاح رژیم غذایی را توصیه کند.
جمع‌بندی نهایی
آزمایش زینک تستی ساده اما ارزشمند برای ارزیابی وضعیت تغذیه و سلامت عمومی است. روی، ماده‌ای کلیدی در رشد، ترمیم و ایمنی بدن است و تعادل آن برای حفظ سلامت الزامی است. در صورت بروز علائم مشکوک یا ابتلا به بیماری‌هایی که می‌توانند سطح زینک را تغییر دهند، انجام این آزمایش می‌تواند در تشخیص و درمان مؤثر باشد.
منابع:
LabCorp – Zinc, Serum or Plasma
PubMed – Laboratory Diagnosis of Zinc Deficiency
No. 102
۰۴/۰۲