سیستاتین C پروتئینی کوچک و پایدار است که به‌طور یکنواخت توسط تمامی سلول‌های دارای هسته در بدن تولید می‌شود. این پروتئین وارد جریان خون می‌شود و سپس توسط کلیه‌ها فیلتر و در توبول‌های کلیوی تجزیه می‌گردد. سطح آن در خون رابطه مستقیمی با عملکرد کلیه‌ها و نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR) دارد. به همین دلیل، آزمایش سیستاتین C به‌عنوان یک ابزار دقیق و پیشرفته برای ارزیابی سلامت کلیه‌ها مورد توجه قرار گرفته است.
چه زمانی تست سیستاتین C توصیه می‌شود؟
این آزمایش به‌ویژه زمانی مفید است که پزشک نیاز به بررسی دقیق‌تری از عملکرد کلیه‌ها دارد و نتایج تست کراتینین به دلیل توده عضلانی، سن بالا، یا شرایط خاص بیمار قابل اعتماد نیست. همچنین در بیماران کلیوی، تست سیستاتین C می‌تواند در پایش روند پیشرفت بیماری و میزان اثربخشی درمان‌ها کاربرد داشته باشد.
کاربردهای اصلی این آزمایش شامل موارد زیر است:
-
بررسی عملکرد کلیوی در افراد سالم یا مشکوک به نارسایی کلیه
-
تخمین دقیق‌تر GFR، به‌ویژه در کنار تست کراتینین
-
پایش بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه (CKD)
-
ارزیابی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، به‌ویژه در افراد با سطوح بالای سیستاتین C
مزایای تست سیستاتین C نسبت به کراتینین
برخلاف کراتینین که تحت‌تأثیر عوامل زیادی مانند توده عضلانی یا مصرف گوشت قرار می‌گیرد، سیستاتین C ثبات بیشتری دارد و در بسیاری از شرایط بالینی عملکرد دقیق‌تری ارائه می‌دهد.
| ویژگی | سیستاتین C | کراتینین |
|---|---|---|
| وابستگی به توده عضلانی | بسیار کم | زیاد |
| تأثیر رژیم غذایی | ناچیز | بالا |
| دقت در سالمندان و کودکان | بالا | نسبتاً کمتر |
| تشخیص زودهنگام آسیب کلیوی | ممکن است زودتر از کراتینین افزایش یابد | گاهی دیرهنگام |
نحوه انجام تست
برای انجام تست سیستاتین C، کافی است یک نمونه خون وریدی (معمولاً از بازو) گرفته شود. این آزمایش نیازی به ناشتایی ندارد و در هر زمانی از روز قابل انجام است. نتایج معمولاً ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت آماده خواهد بود. در برخی موارد ممکن است این تست همراه با آزمایش کراتینین و سایر شاخص‌های کلیوی درخواست شود تا تخمینی دقیق‌تر از GFR حاصل شود.
تفسیر نتایج تست سیستاتین C
محدوده نرمال سطح سیستاتین C در بیشتر بزرگسالان بین ۰.۶ تا ۱.۰ میلی‌گرم در لیتر است. افزایش این مقدار معمولاً نشان‌دهنده کاهش عملکرد کلیه‌ها و افت نرخ فیلتراسیون گلومرولی است. کاهش سطح سیستاتین C نادر است و از نظر بالینی اهمیت چندانی ندارد.
⚠️ محدودیت‌ها و عوامل تأثیرگذار
با وجود دقت بالای این تست، برخی شرایط می‌توانند باعث افزایش کاذب سطح سیستاتین C شوند:
-
عفونت‌ها یا بیماری‌های التهابی سیستمیک
-
مصرف داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها
-
اختلالات غده تیروئید، مانند پرکاری یا کم‌کاری
بنابراین، تفسیر نتایج این آزمایش باید با در نظر گرفتن سایر فاکتورهای بالینی و نتایج آزمایش‌های مکمل انجام شود.
جمع‌بندی
تست سیستاتین C یکی از دقیق‌ترین روش‌های موجود برای ارزیابی عملکرد کلیه و برآورد GFR است. این تست به‌ویژه در بیماران خاص مانند سالمندان، کودکان، و افراد با توده عضلانی غیرعادی ارزش تشخیصی بالایی دارد. اگرچه نمی‌تواند به‌طور کامل جایگزین کراتینین شود، اما ترکیب این دو تست می‌تواند اطلاعات جامعی درباره سلامت کلیه‌ها در اختیار پزشک قرار دهد. همچنین، افزایش سطح سیستاتین C ممکن است در پیش‌بینی بیماری‌های قلبی نیز مفید باشد.
❓ سؤالات پرتکرار
آیا تست سیستاتین C جایگزین کراتینین است؟
خیر، ولی در بسیاری از موارد مکملی دقیق‌تر و حساس‌تر محسوب می‌شود.
آیا باید ناشتا بود؟
خیر، برای این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی وجود ندارد.
آیا شرایط غیرکلیوی روی نتیجه تأثیر می‌گذارد؟
بله، عوامل مختلفی مانند عفونت‌ها، داروها یا مشکلات تیروئیدی ممکن است سطح سیستاتین C را تغییر دهند.
منابع:
MedlinePlus – Glomerular Filtration Rate (GFR) Test
LabTestsOnline – Cystatin CMedlinePlusپ
No. 83
۰۴/۰۲