پروتئین اپیدیدیم انسانی ۴ (HE4) یک مارکر توموری نسبتاً جدید است که به‌ویژه برای ارزیابی و پیگیری سرطان تخمدان اپی‌تلیال استفاده می‌شود. این پروتئین به‌طور طبیعی در بافت‌های مختلف بدن وجود دارد، اما افزایش سطح آن در خون می‌تواند نشانه رشد یا عود برخی انواع سرطان، به‌خصوص نوع سروزی و اندومتریوئید، باشد. آزمایش HE4 به تنهایی استفاده نمی‌شود بلکه اغلب همراه با آزمایش CA-125 و در قالب الگوریتم ROMA به پزشکان کمک می‌کند خطر بدخیمی را ارزیابی کنند.
کاربردهای اصلی آزمایش HE4
– پایش درمان سرطان تخمدان اپی‌تلیال و بررسی اثربخشی شیمی‌درمانی یا جراحی.
– تشخیص عود یا پیشرفت بیماری در بیمارانی که پس از درمان تحت نظر هستند.
– کمک به افتراق تومورهای خوش‌خیم از بدخیم لگنی همراه با سایر شاخص‌ها.
– استفاده در الگوریتم ROMA برای تخمین خطر بدخیمی توده لگنی پیش از جراحی.
چه زمانی این آزمایش درخواست می‌شود؟
- پیش از شروع درمان سرطان تخمدان اپی‌تلیال برای تعیین سطح پایه مارکر.
- در فواصل منظم پس از درمان جهت بررسی پاسخ به درمان یا عود بیماری.
- در زنان دارای توده لگنی مشکوک (همراه با نتایج CA-125 و وضعیت یائسگی)
نحوه انجام آزمایش
– نمونه مورد نیاز: خون وریدی از بازوی بیمار.
– آمادگی خاص: الزامی برای ناشتایی یا پرهیز غذایی وجود ندارد.
– توصیه می‌شود تمام آزمایش‌ها در یک آزمایشگاه و با روش ثابت انجام شوند تا نتایج قابل مقایسه باشند.
تفسیر نتایج و محدودیت‌ها
– اگر سطح HE4 پیش از درمان در محدوده طبیعی باشد، این مارکر برای پایش بیمار بی‌فایده خواهد بود.
– بالا بودن HE4 ممکن است در بیماری‌هایی غیر از سرطان، مانند نارسایی کلیه یا فیبروز ریوی، دیده شود.
– در برخی انواع سرطان تخمدان مانند **موسی‌نوس** یا تومورهای سلول زایای تخمدان، این شاخص معمولاً افزایش نمی‌یابد.
– HE4 به عنوان **روش غربالگری عمومی** برای زنان بدون علائم توصیه نمی‌شود.
مزایای HE4 نسبت به سایر مارکرها
– اختصاصیت بالاتر از CA-125 در تشخیص برخی توده‌های بدخیم لگنی.
– کمتر تحت تأثیر تغییرات فیزیولوژیک مانند قاعدگی یا بارداری قرار می‌گیرد.
– حساسیت خوب در شناسایی تومورهای سروزی و اندومتریوئید.
پرسش‌های متداول
۱. آیا HE4 جایگزین CA-125 می‌شود؟
خیر. این دو آزمایش به‌صورت مکمل استفاده می‌شوند و اطلاعات دقیق‌تری ارائه می‌دهند.
۲. آیا افزایش HE4 همیشه به معنی سرطان است؟
خیر. عوامل غیرسرطانی هم می‌توانند باعث افزایش سطح آن شوند.
۳. آیا می‌توان از HE4 برای غربالگری سرطان استفاده کرد؟
برای زنان بدون علائم، استفاده از HE4 به‌عنوان تست غربالگری توصیه نمی‌شود.
جمع‌بندی
آزمایش HE4 تستی ارزشمند در پیگیری و ارزیابی سرطان تخمدان اپی‌تلیال است که در کنار CA-125 و سایر ارزیابی‌های بالینی، می‌تواند به تصمیم‌گیری درمانی دقیق‌تر کمک کند. تفسیر نتایج این آزمایش باید حتماً توسط پزشک متخصص و در کنار سایر داده‌های بالینی و تصویربرداری انجام شود.
منابع :
[Lab Tests Online – Human Epididymis Protein 4 (HE4)]
[Mayo Clinic – Tumor markers in ovarian cancer]
No.89
۰۴/۰۶
