آزمایش کومبس غیرمستقیم یکی از مهمترین تستهای خونی در دوران بارداری است که با هدف شناسایی آنتیبادیهای مادری علیه گلبولهای قرمز جنین انجام میشود. نتیجه این آزمایش نقش کلیدی در پیشگیری از عوارض جدی مانند کمخونی جنین و زردی شدید نوزاد دارد. آگاهی از مفهوم «مثبت» یا «منفی» شدن این تست به مادران کمک میکند با آرامش بیشتری روند بارداری را پیگیری کنند.
آزمایش کومبس غیرمستقیم چیست؟
کومبس غیرمستقیم (Indirect Antiglobulin Test) بررسی میکند آیا در سرم خون مادر، آنتیبادیهای آزادشدهای وجود دارد که بتوانند به گلبولهای قرمز جنین متصل شوند یا نه.
نکته مهم:
- برخلاف کومبس مستقیم، این تست آنتیبادیهای آزاد خون را شناسایی میکند، نه آنتیبادیهای متصل به گلبولهای قرمز
چرا آزمایش کومبس غیرمستقیم در بارداری انجام میشود؟
هدف اصلی این آزمایش:
- پیشگیری از بیماری همولیتیک جنین و نوزاد
- شناسایی زودهنگام ناسازگاریهای خونی
این تست معمولاً برای همه زنان باردار در ابتدای بارداری درخواست میشود، بهویژه در شرایط زیر:
- مادر Rh منفی
- سابقه تزریق خون
- بارداری قبلی با نوزاد دچار زردی شدید یا کمخونی
- سابقه سقط یا مرگ داخل رحمی
کومبس غیرمستقیم منفی در بارداری یعنی چه؟
نتیجه منفی نشان میدهد:
- آنتیبادی خطرناک علیه گلبولهای قرمز جنین در خون مادر وجود ندارد
- در حال حاضر خطری از نظر همولیز جنین مطرح نیست
در این وضعیت:
- بارداری بهصورت روتین پیگیری میشود
- در مادران Rh منفی، تزریق آمپول روگام (Anti-D) طبق برنامه انجام میگیرد
کومبس غیرمستقیم مثبت در بارداری یعنی چه؟
نتیجه مثبت به این معناست که:
- سیستم ایمنی مادر آنتیبادیهایی ساخته که میتواند از جفت عبور کند
- این آنتیبادیها ممکن است به گلبولهای قرمز جنین حمله کنند
علل شایع مثبت شدن کومبس غیرمستقیم
- ناسازگاری Rh بین مادر و جنین
- تزریق خون قبلی
- بارداریهای قبلی با جنین Rh مثبت
- برخی آنتیبادیهای گروه خونی غیر Rh (مانند Kell)
آیا کومبس غیرمستقیم مثبت برای جنین خطرناک است؟
شدت خطر به عوامل زیر بستگی دارد:
- نوع و مقدار آنتیبادی
- سن بارداری
- پاسخ جنین
عوارض احتمالی شامل:
- کمخونی جنین
- بزرگی کبد و طحال جنین
- زردی شدید پس از تولد
- در موارد شدید، هیدروپس فتالیس
بسیاری از موارد با پایش دقیق قابلکنترل هستند.
اقدامات بعد از کومبس غیرمستقیم مثبت
در صورت مثبت شدن تست:
- تعیین تیتر آنتیبادی
- سونوگرافی تخصصی و داپلر جریان خون جنین
- آزمایشهای مکرر در فواصل مشخص
- در موارد خاص، درمان داخلرحمی یا زایمان زودتر از موعد
آمپول روگام چه نقشی دارد؟
در مادران Rh منفی با کومبس غیرمستقیم منفی:
- تزریق روگام در هفته ۲۸ بارداری
- تزریق مجدد بعد از زایمان نوزاد Rh مثبت
این اقدام:
- از ساخته شدن آنتیبادی جلوگیری میکند
- خطر بارداریهای بعدی را بهطور چشمگیر کاهش میدهد
جمعبندی
- کومبس غیرمستقیم منفی نشانه ایمنی فعلی بارداری از نظر ناسازگاری خونی است
- کومبس غیرمستقیم مثبت نیازمند بررسی و پایش تخصصی است، نه لزوماً خطر قطعی
- تشخیص زودهنگام و مراقبت منظم، سلامت جنین را تضمین میکند
پرسشهای متداول
آیا کومبس غیرمستقیم مثبت همیشه باعث آسیب به جنین میشود؟
خیر. بسیاری از بارداریها با پایش منظم بدون عارضه به پایان میرسند.
این آزمایش چند بار در بارداری انجام میشود؟
معمولاً در ابتدای بارداری و در صورت نیاز، در هفتههای بعدی تکرار میشود.
آیا همه مادران Rh منفی حتماً روگام میگیرند؟
بله، اگر کومبس غیرمستقیم منفی باشد، تزریق روگام برای پیشگیری ضروری است.
منابع:
- Mayo Clinic – Coombs Test and Pregnancy
https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/coombs-test
- MedlinePlus – Indirect Antiglobulin Test
https://medlineplus.gov/lab-tests/indirect-antiglobulin-test
No. 71
۰۴/۰۹