آزمایش CA 242 یک تست خونی است که سطح یکی از مارکرهای توموری مرتبط با سرطان‌های دستگاه گوارش—به‌ویژه پانکراس و کولورکتال—را می‌سنجد. این مارکر معمولاً همراه با نشانگرهای شناخته‌شده‌تر مانند CA 19-9 و CEA استفاده می‌شود تا دقت تشخیص و پایش بهتر شود. توجه داشته باشید که مانند سایر مارکرها، CA 242 به‌تنهایی تستی تشخیص قطعی یا غربالگری عمومی سرطان نیست و باید در کنار تصویربرداری و پاتولوژی تفسیر گردد
CA 242 چیست و چه نقشی دارد؟
-
یک آنتی‌ژن کربوهیدراتی مرتبط با آدنوکارسینوم‌ها است.
-
در سرطان‌های گوارشی مانند پانکراس، کولون، رکتوم و مری افزایش می‌یابد.
-
برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که CA 242 در مقایسه با برخی مارکرهای مشابه، ویژگی (specificity) بالاتری دارد
چه زمانی پزشک این آزمایش را درخواست می‌کند؟
-
برای کمک به تشخیص سرطان پانکراس و کولورکتال همراه با سایر مارکرها.
-
برای پایش روند درمان و کشف عود در کنار تصویربرداری.
-
در مواردی که CA 19-9 یا CEA به‌تنهایی کافی نیستند، پزشک از CA 242 به‌عنوان مکمل استفاده می‌کند
نحوه انجام آزمایش
-
نمونه‌گیری از خون وریدی.
-
معمولاً نیازی به ناشتایی ندارد مگر برای آزمایش‌های هم‌زمان دیگر.
-
خطرات خون‌گیری بسیار کم و گذراست
تفسیر نتایج و محدودیت‌ها
-
افزایش CA 242 می‌تواند احتمال سرطان پانکراس یا کولورکتال را تقویت کند.
-
شرایط غیرسرطانی نیز می‌توانند سطح آن را تغییر دهند.
-
ترکیب CA 242 با CA 19-9 (پانکراس) و CEA (کولورکتال) نسبت به استفاده‌ی تکی دقت بالاتری دارد.
-
نتیجه‌ی قطعی فقط با تصویربرداری و بیوپسی مشخص می‌شود
چرا ترکیب مارکرها مهم است؟
-
پنل مارکرها (CA 19-9 + CEA + CA 242) می‌تواند قدرت تشخیص را بالا ببرد.
-
در کولورکتال، ترکیب CEA + CA 242 برای پایش پس از جراحی و بررسی عود مؤثرتر است.
-
در پانکراس، CA 242 می‌تواند موارد CA 19-9 منفی را پوشش دهد
محدودیت‌ها
-
مثبت یا منفی کاذب امکان‌پذیر است.
-
آزمایشگاه‌ها ممکن است آستانه‌های متفاوتی برای Cut-off داشته باشند.
-
در بسیاری از کشورها، CA 19-9 و CEA همچنان تست‌های مرجع اصلی هستند و CA 242 بیشتر به‌عنوان مارکر تکمیلی به کار می‌رود
سؤالات متداول
۱) آیا CA 242 برای غربالگری سرطان کاربرد دارد؟
خیر. برای غربالگری عمومی توصیه نمی‌شود؛ فقط در افراد پرخطر یا مبتلا به علائم خاص مفید است.
۲) کدام مارکر مهم‌تر است؛ CA 19-9 یا CA 242؟
CA 19-9 مارکر اصلی سرطان پانکراس است؛ CA 242 نقش تکمیلی دارد.
۳) آیا در کولورکتال هم استفاده می‌شود؟
بله، ترکیب با CEA برای پایش درمان و تشخیص عود ارزشمند است.
۴) اگر نتیجه بالا باشد، یعنی قطعاً سرطان دارم؟
خیر. فقط احتمال را بیشتر می‌کند. تشخیص نهایی با بیوپسی و تصویربرداری است.
۵) چرا در همه کشورها استفاده نمی‌شود؟
به دلیل تفاوت در دسترس‌پذیری و استانداردهای محلی؛ در آمریکا، CA 242 کمتر رایج است.
جمع‌بندی
آزمایش CA 242 یک مارکر توموری مکمل در سرطان‌های گوارشی است که به‌تنهایی کافی نیست اما در کنار CA 19-9 و CEA می‌تواند ارزش تشخیصی و پایشی بیشتری داشته باشد. بهترین استفاده‌ی آن در بیماران مشکوک یا مبتلا به سرطان پانکراس/کولورکتال و برای پیگیری سریالی است.
منابع :
Mayo Clinic – Tumor Marker Tests
ScienceDirect – Clinical Utility of CA 242
No. 128
۰۴/۰۵
