آزمایش IGFBP-1 یا Insulin-like Growth Factor Binding Protein-1 پروتئینی را اندازه‌گیری می‌کند که به فاکتور رشد شبه‌انسولین (IGF) متصل می‌شود و نقش مهمی در تنظیم رشد سلولی، متابولیسم و فرآیندهای فیزیولوژیک دارد.
علاوه بر این، این پروتئین در کبد، بافت‌های اندومتر و جفت تولید می‌شود. بنابراین، بررسی سطح آن می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در اختیار پزشک قرار دهد. از این رو، کاربردهای بالینی IGFBP-1 هم در پایش بیماری‌های متابولیکی و همچنین در ارزیابی وضعیت بارداری اهمیت بالایی دارد.
کاربردهای اصلی آزمایش IGFBP-1
بررسی مقاومت انسولینی و دیابت: سطح پایین IGFBP-1 معمولاً با مقاومت انسولینی و شرایطی مانند دیابت نوع ۲ یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) مرتبط است.
ارزیابی خطر زایمان زودرس: نسخه فسفریله‌شده IGFBP-1 در ترشحات دهانه رحم می‌تواند نشانه پارگی زودرس کیسه آب (Preterm PROM) باشد.
بررسی اختلالات غدد درون‌ریز: در مطالعات اختلالات هورمونی، IGFBP-1 به عنوان شاخص تنظیم IGF به کار می‌رود.
ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای و متابولیسم پروتئین‌ها: در بیماران با بیماری‌های مزمن یا سوءتغذیه
نحوه انجام آزمایش
نوع نمونه‌گیری:
- برای ارزیابی متابولیکی: خون وریدی.
- برای بررسی پارگی زودرس کیسه آب: نمونه‌گیری از ترشحات دهانه رحم با سواب استریل
شرایط خاص پیش از آزمایش:
- معمولاً نیاز به ناشتایی برای ارزیابی متابولیکی وجود دارد.
- در تست ترشحات سرویکال، نمونه نباید با سایر مواد یا آزمایش‌های داخلی آلوده شود.
تفسیر نتایج
– سطح پایین IGFBP-1 در خون: اغلب نشانه مقاومت انسولینی، هایپرانسولینمی یا شرایط متابولیکی مرتبط.
– سطح بالا در خون: ممکن است در بیماری‌های کبدی، برخی اختلالات هورمونی یا سوءتغذیه دیده شود.
– تشخیص پارگی کیسه آب: نتیجه مثبت در نمونه سرویکال معمولاً تاییدکننده نشت مایع آمنیوتیک است.
عوامل مؤثر بر نتیجه
– بارداری و تغییرات هورمونی.
– بیماری‌های کبدی یا کلیوی.
– وضعیت تغذیه و متابولیسم گلوکز.
– مصرف برخی داروها مانند انسولین یا استروئیدها.
مزایا و محدودیت‌ها
مزایا:
– ارزیابی غیرتهاجمی در برخی کاربردها (مانند تست پارگی کیسه آب).
– قابلیت تشخیص زودهنگام تغییرات متابولیکی.
محدودیت‌ها:
– نیاز به تفسیر همراه با سایر آزمایش‌ها و شرح حال بیمار.
– امکان نتایج مثبت یا منفی کاذب به دلیل شرایط مداخله‌گر.
پرسش‌های متداول
۱. آیا IGFBP-1 همان IGF است؟
خیر. IGFBP-1 پروتئینی است که به IGF متصل شده و تنظیم فعالیت آن را بر عهده دارد.
۲. آیا این آزمایش در همه بارداری‌ها انجام می‌شود؟
معمولاً فقط در صورت شک به پارگی زودرس کیسه آب یا شرایط خاص مامایی انجام می‌شود.
۳. آیا نتیجه آزمایش به رژیم غذایی بستگی دارد؟
برای ارزیابی متابولیکی، وضعیت تغذیه و قند خون می‌تواند بر سطح IGFBP-1 اثر بگذارد، بنابراین ناشتایی توصیه می‌شود.
جمع‌بندی
آزمایش IGFBP-1 در تشخیص و پایش مقاومت انسولینی، بیماری‌های متابولیکی و همچنین ارزیابی شرایط مامایی مانند پارگی زودرس کیسه آب کاربرد دارد. تفسیر نتیجه باید همواره با در نظر گرفتن شرایط بالینی و سایر تست‌ها انجام شود تا بیشترین دقت و ارزش تشخیصی حاصل گردد.
منابع :
[MedlinePlus – Pregnancy Tests and PROM]
[Cleveland Clinic – IGF and Binding Proteins]
No.93
۰۴/۰۶