اینترلوکین-۶ (IL-6) یکی از سیتوکین‌های کلیدی سیستم ایمنی است که با تحریک التهاب، ایجاد تب و افزایش تولید پروتئین‌های فاز حاد مانند CRP نقش مهمی در پاسخ دفاعی بدن دارد. آزمایش IL-6 در خون می‌تواند به پزشک کمک کند شدت التهاب سیستمیک را ارزیابی کرده، برخی بیماری‌های التهابی یا عفونت‌های شدید را بهتر شناسایی کند و تصمیمات درمانی را دقیق‌تر بگیرد. این آزمایش به‌تنهایی قابلیت تشخیص قطعی بیماری را ندارد و باید همراه با شرح‌حال، معاینه و سایر تست‌ها تفسیر شود.
IL-6 چیست و چرا مهم است؟
-
یک پیام‌رسان چندکاره ایمنی: در پاسخ به عفونت یا آسیب بافتی افزایش یافته و بر تب، انعقاد خون، سوخت‌وساز و محور ایمنی–عصبی تأثیر می‌گذارد. بالا بودن IL-6 می‌تواند با بیماری‌هایی مانند روماتیسم مفصلی، دیابت نوع ۲ و استرس مزمن مرتبط باشد.
-
هدف درمانی در برخی بیماری‌ها: برای مثال، در بیماری کاستلمن ایدیوپاتیک، داروی سیلتوکسی‌مب با خنثی‌سازی IL-6 به بهبود طولانی‌مدت کمک می‌کند.
چه زمانی سنجش IL-6 درخواست می‌شود؟
-
التهاب شدید یا شوک عفونی و ارزیابی «طوفان سیتوکینی» (در کنار یافته‌های بالینی، کشت‌ها و تصویربرداری). در کووید-۱۹ شدید، افزایش IL-6 یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی و گاهی درمان بوده است.
-
بیماری‌های التهابی و خودایمنی برای برآورد شدت التهاب، در کنار مارکرهایی مثل CRP و ESR.
-
اختلالات نادر وابسته به IL-6 مانند کاستلمن چندکانونی ایدیوپاتیک، برای پایش پاسخ به درمان.
نمونه‌گیری و روش انجام
-
خون وریدی گرفته شده (سرم یا پلاسما) با روش‌هایی مانند ELISA یا روش‌های کمولومینسنت آزمایش می‌شود.
-
نیاز به آمادگی خاصی ندارد، اما شرایط نگهداری و زمان‌بندی انتقال نمونه بر دقت نتایج اثرگذار است.
تفسیر نتایج؛ نکات کلیدی
-
افزایش IL-6 غیراختصاصی است: فقط نشان‌دهنده وجود التهاب فعال است، نه علت آن.
-
محدوده مرجع وابسته به آزمایشگاه است: به اعداد استاندارد یک آزمایشگاه دیگر استناد نکنید.
-
ارتباط با شدت بیماری: در برخی موارد، عدد بالاتر با پیامدهای شدیدتر همبستگی دارد، اما درمان‌های فوری مثل سپسیس نباید منتظر نتیجه IL-6 بمانند.
آزمایش IL-6 و درمان‌های هدفمند
-
داروهایی مانند ساریلومب، ساترالیزومب (مهار گیرنده IL-6) و سیلتوکسی‌مب (خنثی‌کننده IL-6) برای کنترل التهاب در برخی بیماری‌های خودایمنی یا نادر استفاده می‌شوند.
مزایا و محدودیت‌های سنجش IL-6
مزایا
-
بازتاب نسبتاً سریع وضعیت التهاب سیستمیک.
-
کمک به ارزیابی شدت بیماری در شرایط خاص (در کنار CRP، ESR و معاینه بالینی).
محدودیت‌ها
-
اختصاص‌پذیری پایین: علل بسیار متنوعی می‌توانند IL-6 را افزایش دهند.
-
ناهمگونی روش‌ها: مقایسه مستقیم اعداد بین آزمایشگاه‌ها دقیق نیست.
-
ناکافی بودن به‌تنهایی: باید همراه با سایر شواهد تفسیر شود.
نکات عملی برای بیماران
-
درخواست IL-6 به‌معنای بررسی شدت یا ماهیت التهاب است، نه الزاماً وجود بیماری خاص.
-
نتیجه یک‌باره را قطعی تلقی نکنید؛ گاهی اندازه‌گیری سریالی همراه CRP/ESR ارزش بیشتری دارد.
-
در صورت دریافت درمان هدفمند IL-6، پیگیری منظم و پایبندی به توصیه‌های پزشک ضروری است.
پرسش‌های متداول (FAQ)
آیا عدد بالای IL-6 یعنی عفونت باکتریایی؟
خیر. این شاخص می‌تواند در عفونت‌های ویروسی، بیماری‌های خودایمنی یا حتی استرس شدید هم بالا برود.
IL-6 بهتر است یا CRP؟
مکمل هم هستند. CRP پایدارتر است، اما IL-6 زودتر تغییر می‌کند و پاسخ سریع‌تری به التهاب نشان می‌دهد.
آیا از IL-6 برای پایش درمان استفاده می‌شود؟
بله، در برخی بیماری‌ها، ولی همواره همراه با علائم، معاینه و سایر تست‌ها.
جمع‌بندی
اندازه‌گیری IL-6 سرم، ابزاری مفید برای سنجش شدت التهاب سیستمیک و پشتیبانی از تصمیم‌گیری‌های درمانی است، اما به‌دلیل غیراختصاصی بودن باید همراه با سایر آزمایش‌ها و در بستر بالینی تفسیر شود. در برخی اختلالات، مهار محور IL-6 درمان مؤثری است و پایش منظم آزمایشگاهی و بالینی بهترین نتیجه را فراهم می‌کند.
منبع :
Mayo Clinic – Interleukin-6 (IL-6) blood test: Purpose, procedure, and results
No. 46
۰۴/۰۵