یکی از نگرانی‌های مهم در بارداری، ناسازگاری خونی بین مادر و جنین است؛ وضعیتی که اگر به‌درستی کنترل نشود، می‌تواند منجر به مشکلات شدید برای نوزاد شود. آمپول روگام (RhoGAM) دارویی حیاتی است که برای پیشگیری از این ناسازگاری به مادران دارای گروه خونی منفی تزریق می‌شود. این تزریق ساده اما بسیار ضروری، از بیماری‌های همولیتیک خطرناک در نوزادان جلوگیری می‌کند.
ناسازگاری Rh چیست؟
گروه خونی انسان‌ها شامل دو بخش اصلی است:
ABO (مثل A، B، O) و عامل Rh (مثبت یا منفی). اگر مادر Rh منفی باشد و جنین Rh مثبت، سیستم ایمنی مادر ممکن است سلول‌های خونی جنین را دشمن تلقی کرده و علیه آن‌ها آنتی‌بادی تولید کند. این آنتی‌بادی‌ها در بارداری‌های بعدی می‌توانند وارد خون جنین شده و باعث تخریب گلبول‌های قرمز نوزاد (بیماری همولیتیک جنینی یا HDN) شوند.
آمپول روگام چیست و چگونه عمل می‌کند؟
آمپول روگام حاوی آنتی‌بادی‌های آماده ضد فاکتور Rh (Anti-D IgG) است که با ورود به بدن مادر، سلول‌های Rh مثبت نوزاد را قبل از آن‌که سیستم ایمنی مادر فرصت واکنش داشته باشد، از بین می‌برد. این دارو در واقع از تولید آنتی‌بادی‌های خطرناک توسط بدن مادر جلوگیری می‌کند و بدین ترتیب از ایجاد مشکلات خونی در بارداری‌های آینده پیشگیری می‌نماید.
زمان و شرایط تزریق آمپول روگام
تزریق این آمپول در دو مرحله انجام شود:
– مرحله اول: بین هفته ۲۸ تا ۳۲ بارداری، به تمام مادران Rh منفی تزریق می‌شود.
– مرحله دوم: در صورت تولد نوزاد Rh مثبت، ظرف ۷۲ ساعت پس از زایمان یک دوز دیگر تزریق می‌شود.
علاوه‌بر این، تزریق روگام در شرایط خاص نیز لازم است:
– پس از سقط جنین یا حاملگی خارج رحمی
– هنگام خونریزی‌های دوران بارداری
– بعد از آزمایش‌های تهاجمی مانند آمنیوسنتز یا نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS)
– در صورت آسیب شکمی یا ضربه در بارداری
دوز و نحوه مصرف دارو
دوز معمول آمپول روگام ۳۰۰ میکروگرم (معادل ۱۵۰۰ واحد بین‌المللی) است و تزریق آن معمولاً به‌صورت عضلانی در بازو یا باسن انجام می‌شود. در برخی موارد خاص، پزشک ممکن است تزریق وریدی را ترجیح دهد.
آیا آمپول روگام عوارض دارد؟
روگام داروی ایمن و مورد تأیید مراجع جهانی مانند FDA است. عوارض آن معمولاً خفیف و گذرا هستند:
– درد یا تورم در محل تزریق
– تب خفیف یا احساس ضعف موقت
– واکنش آلرژیک خفیف در موارد نادر
افرادی که سابقه آلرژی شدید یا کم‌خونی همولیتیک دارند، باید قبل از تزریق با پزشک مشورت کنند.
اهمیت انجام آزمایش قبل از تزریق روگام
برای تصمیم‌گیری درباره تزریق، انجام چند آزمایش ضروری است:
– تعیین گروه خونی مادر و پدر
– آزمایش آنتی‌بادی مادر (Indirect Coombs Test) برای بررسی اینکه آیا بدن مادر قبلاً ضد Rh تولید کرده است یا نه.
در صورت مثبت بودن این تست، تزریق روگام دیگر اثر پیشگیرانه ندارد و باید مراقبت‌های ویژه جنینی آغاز شود.
پیامدهای عدم تزریق آمپول روگام
عدم تزریق روگام می‌تواند باعث بروز همولیز شدید گلبول‌های قرمز در جنین یا نوزاد و ایجاد بیماری‌هایی مانند:
– کم‌خونی شدید جنینی
– زردی نوزاد در روزهای اول زندگی
– تورم عمومی بدن جنین (Hydrops Fetalis)
این عوارض نه‌تنها سلامت جنین را تهدید می‌کنند، بلکه در موارد شدید ممکن است منجر به مرگ نوزاد شوند.
پرسش‌های متداول (FAQ)
آیا همه مادران نیاز به تزریق آمپول روگام دارند؟
خیر، فقط مادرانی که گروه خونی Rh منفی و دارای جنین Rh مثبت هستند باید آن را دریافت کنند.
اگر نوزاد Rh منفی باشد، آیا تزریق پس از زایمان لازم است؟
خیر، در این صورت تزریق روگام پس از زایمان ضروری نیست.
آیا آمپول روگام بر شیر دهی یا بارداری‌های آینده اثر دارد؟
خیر، تزریق آن کاملاً بی‌خطر است و هیچ‌گونه تأثیری بر باروری یا تغذیه با شیر مادر ندارد.
جمع‌بندی
آمپول روگام یکی از ستون‌های اصلی مراقبت ایمن دوران بارداری است. تزریق این دارو برای مادران Rh منفی، از بروز بیماری‌های همولیتیک نوزاد و خطرات چندباره در بارداری‌های آینده جلوگیری می‌کند. مشورت دوره‌ای با پزشک، انجام تست آنتی‌بادی و تزریق به‌موقع، ضامن سلامت مادر و جنین خواهد بود.
منابع :
[LabTestsOnline – Antibody testing and Coombs test]
No.95
۰۴/۰۷