آنتی‌بادی ضد اسپرم (Anti-Sperm Antibodies – ASA) نوعی پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی به سلول‌های اسپرم است. این وضعیت می‌تواند در بدن مرد یا زن ایجاد شده و باعث کاهش توانایی اسپرم در رسیدن یا نفوذ به تخمک شود. ناباروری ناشی از ASA معمولاً بدون علامت است اما یکی از دلایل پنهان ناباروری با علت نامشخص محسوب می‌شود.
آنتی‌بادی ضد اسپرم چیست؟
در شرایط طبیعی، سیستم ایمنی نباید با اسپرم تماس پیدا کند. اما اگر سد بین خون و بیضه در مردان یا بافت تناسلی در زنان آسیب ببیند، بدن اسپرم را به‌عنوان عامل بیگانه شناسایی کرده و علیه آن آنتی‌بادی‌هایی از نوع IgG، IgA یا IgM تولید می‌کند.
علل شایع ایجاد ASA
🔸 در مردان:
-
آسیب فیزیکی به بیضه یا اپیدیدیم (ضربه، جراحی)
-
وازکتومی و بازگشت آن
-
عفونت‌های دستگاه تناسلی
-
واریکوسل یا التهاب مزمن بیضه
🔸 در زنان:
-
تماس مکرر با مایع منی در زنان حساس
-
عفونت‌های لگنی یا سرویکس
-
بیماری‌های خودایمنی
علائم و عوارض ASA
آنتی‌بادی‌های ضد اسپرم معمولاً علامت بالینی ندارند، اما می‌توانند منجر به:
-
ناباروری بدون علت مشخص
-
کاهش تحرک یا چسبندگی غیرطبیعی اسپرم‌ها (اگلو‌تیناسیون)
-
شکست مکرر در درمان‌های کمک‌باروری مانند IUI یا IVF
-
واکنش آلرژیک واژینال نادر به منی (در برخی زنان)
روش‌های تشخیص آنتی‌بادی ضد اسپرم
در مردان:
-
آزمایش MAR (Mixed Antiglobulin Reaction)
-
تست ایمونوبیدینگ (IBT)
-
بررسی چسبندگی اسپرم در آزمایش مایع منی
در زنان:
-
تست پس از نزدیکی (Postcoital Test)
-
تست ایمونولوژیک ترشحات دهانه رحم
راهکارهای درمان ASA
در مردان:
-
استفاده از ICSI (تزریق اسپرم به داخل تخمک در IVF)
-
استفاده از کاندوم برای چند ماه جهت کاهش تحریک ایمنی
-
در موارد خاص: درمان با کورتیکواستروئیدها (با نظارت پزشک)
در زنان:
-
کمک‌باروری با IUI یا ICSI
-
در موارد شدید: داروهای ضدالتهاب یا سرکوب‌کننده ایمنی
پرسش‌های متداول
آیا ASA برای سلامت عمومی خطرناک است؟
خیر، اما می‌تواند مانع باروری شود.
آیا قابل درمان است؟
در بیشتر موارد با کمک روش‌های نوین کمک‌باروری می‌توان اثر ASA را دور زد و بارداری را ممکن ساخت.
آیا ASA ارثی است؟
خیر. این وضعیت معمولاً اکتسابی است و در نتیجه تماس غیرعادی سیستم ایمنی با اسپرم ایجاد می‌شود.
جمع‌بندی
آنتی‌بادی‌های ضد اسپرم یکی از دلایل کمتر شناخته‌شده ناباروری ایمنی‌زا هستند که در هر دو جنس می‌توانند ایجاد شوند. تشخیص این اختلال نیازمند آزمایش‌های خاص و ارزیابی تخصصی است. با استفاده از درمان‌های پیشرفته مانند ICSI، امید به باروری در این بیماران وجود دارد.
منبع :
ASRM – Reproductive Immunology Guidelines
No. 102
۰۴/۰۴
