آندروژن چیست؟ نقش هورمون‌های مردانه، علائم اختلال و روش‌های درمان

آندروژن‌ ها گروهی از هورمون‌های جنسی هستند که نقش کلیدی در رشد صفات جنسی مردانه، تولید اسپرم، میل جنسی، سلامت استخوان‌ها، عضلات و خلق‌وخو ایفا می‌کنند. هرچند این هورمون‌ها بیشتر در بدن مردان تولید می‌شوند، در بدن زنان نیز وجود دارند و عملکردهای مهمی مثل تبدیل به استروژن و حفظ تعادل هورمونی را برعهده دارند.

---

 انواع آندروژن در بدن انسان

---

 کارکرد آندروژن‌ در بدن

✳️ در مردان:

• بلوغ جنسی و رشد اندام‌های تناسلی

• افزایش توده عضلانی و قدرت بدنی
  

• تحریک تولید اسپرم در بیضه‌ها

• حفظ میل جنسی و خلق‌وخوی پایدار

 

✳️ در زنان:

• تولید استروژن از طریق تبدیل آندروژن‌ها

• کمک به سلامت عضله، استخوان و میل جنسی

• نقش در تعادل هورمونی و چرخه قاعدگی

 

 

---

 علائم کمبود یا افزایش آندروژن

 

🔻 علائم کمبود آندروژن در مردان:

• کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ

  

• خستگی، افسردگی و افت خلق

• کاهش حجم عضله و پوکی استخوان

• افزایش چربی شکمی، ضعف حافظه و تمرکز

 

🔺 علائم افزایش آندروژن در زنان:

• رشد موهای زائد در صورت و بدن (هیرسوتیسم)

• آکنه مقاوم به درمان

• قاعدگی نامنظم یا قطع پریود

• طاسی الگوی مردانه

• ناباروری یا دشواری در باردار شدن

 

 

 

---

 علل شایع اختلال در سطح آندروژن

---

آزمایش‌ها و روش‌های تشخیص اختلالات آندروژنی

• آزمایش خون: برای اندازه‌گیری تستوسترون آزاد و توتال

• DHEA-S، SHBG و آندروستندیون: برای بررسی دقیق‌تر در زنان

• سونوگرافی تخمدان و رحم: بررسی PCOS

• MRI یا CT Scan از آدرنال: در صورت شک به تومور

• بررسی ژنتیکی: برای تشخیص بیماری‌های مادرزادی مانند CAH

 

---

 روش‌های درمان اختلالات آندروژن

 

✅ درمان کمبود آندروژن در مردان:

• درمان جایگزینی تستوسترون (TRT): به‌صورت تزریق، ژل پوستی یا چسب

• پایش منظم: سطح تستوسترون، هموگلوبین، پروستات و چربی خون

✅ درمان افزایش آندروژن در زنان:

• قرص‌های ضدبارداری ترکیبی: تنظیم قاعدگی و کاهش آندروژن

• اسپیرونولاکتون: مهار گیرنده‌های آندروژن

• تغییر سبک زندگی: کاهش وزن و کنترل مقاومت به انسولین در PCOS

• لیزر یا الکترولیز: برای کنترل رشد موهای زائد

 

---

جمع‌بندی نهایی

آندروژن‌ها، به‌ویژه تستوسترون، نقش مهمی در سلامت جنسی، فیزیکی و روانی ایفا می‌کنند. کمبود آن در مردان می‌تواند منجر به افسردگی، خستگی و ناباروری شود. افزایش آن در زنان باعث بروز علائمی مانند پرمویی، آکنه و اختلال قاعدگی می‌شود. تشخیص به‌موقع با آزمایش‌های تخصصی و درمان اصولی با همکاری پزشک غدد، نقش کلیدی در حفظ سلامت عمومی ایفا می‌کند.

---

❓ پرسش‌های متداول

۱. آیا زنان هم تستوسترون دارند؟
بله، اما در مقدار کمتر. تستوسترون در زنان به استروژن تبدیل می‌شود و در میل جنسی و سلامت استخوان نقش دارد.

۲. آیا درمان تستوسترون برای همه مردان مفید است؟
فقط برای مردانی که کمبود واقعی دارند. درمان خودسرانه می‌تواند خطرناک باشد.

۳. آیا افزایش آن در زنان همیشه نشانه PCOS است؟
خیر، ولی PCOS شایع‌ترین علت است. تشخیص دقیق نیاز به بررسی کامل دارد.

منابع :

Mayo Clinic – Testosterone therapy

PubMed – Androgen Function and Physiology

No. 98

۰۴/۰۲