آپاندیسیت یکی از اورژانس‌های جراحی شایع در سراسر جهان است که در صورت عدم درمان به‌موقع می‌تواند منجر به عوارضی جدی و حتی مرگ شود. این بیماری که در اثر التهاب زائده‌ی کرمی روده (آپاندیس) ایجاد می‌شود، اغلب با درد شکم، تهوع و تب خفیف همراه است. آشنایی با علائم، راه‌های تشخیص و روش‌های درمانی آپاندیسیت می‌تواند در پیشگیری از عوارض خطرناک آن نقش مهمی داشته باشد.
علت آپاندیسیت چیست؟
در اغلب موارد، آپاندیسیت به دلیل انسداد در مجرای داخلی آپاندیس ایجاد می‌شود. این انسداد معمولاً توسط سنگ‌های مدفوعی (فکالیت) رخ می‌دهد و در ادامه، باعث تجمع فشار، رشد باکتری‌ها و کاهش خون‌رسانی می‌شود. اگر درمانی انجام نشود، این وضعیت ممکن است ظرف ۲ تا ۳ روز به پارگی آپاندیس منجر شود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
این بیماری بیشتر در دو بازه سنی شایع است: نوجوانان و جوانان ۱۰ تا ۳۰ سال، و افراد بالای ۵۰ سال. مردان کمی بیشتر از زنان در معرض ابتلا هستند. عواملی مانند رژیم غذایی کم‌فیبر و سابقه خانوادگی ممکن است در افزایش خطر مؤثر باشند.
علائم رایج آپاندیسیت
شایع‌ترین علامت، درد در ناحیه‌ی شکم است که ابتدا در اطراف ناف احساس شده و به‌تدریج به سمت پایین سمت راست شکم منتقل می‌شود. علائم دیگر عبارت‌اند از:
- بی‌اشتهایی
- تهوع و استفراغ
- تب خفیف
- حساسیت و درد شدید در نقطه مک‌برنی (قسمت خاصی از شکم)
در برخی افراد، به‌ویژه کودکان، سالمندان و زنان باردار، ممکن است این علائم متفاوت یا مبهم باشند و تشخیص را دشوار کنند.
راه‌های تشخیص آپاندیسیت
پزشک با بررسی علائم، معاینه شکم و انجام آزمایش‌هایی مانند شمارش گلبول‌های سفید و CRP، به تشخیص اولیه می‌رسد. برای تأیید تشخیص از روش‌های تصویربرداری استفاده می‌شود:
- سونوگرافی برای کودکان و بارداران
- سی‌تی‌اسکن برای بزرگسالان
- MRI در دوران بارداری برای اجتناب از پرتو
روش‌های درمانی: جراحی یا آنتی‌بیوتیک؟
در گذشته، تنها راه درمان آپاندیسیت، جراحی بود. اما امروزه در موارد ساده‌تر، می‌توان از درمان آنتی‌بیوتیکی نیز استفاده کرد. با این حال، هنوز هم جراحی آپاندکتومی، به‌ویژه روش لاپاروسکوپی، انتخاب اول در اغلب موارد است. در این روش، آپاندیس از طریق برش‌های کوچک و با حداقل آسیب برداشته می‌شود.
در مواردی که آپاندیس پاره شده باشد، نیاز به جراحی اورژانسی، شست‌وشوی شکم، و مصرف آنتی‌بیوتیک‌های قوی مانند پیپراسیلین-تازوباکتام وجود دارد.
عوارض آپاندیسیت
اگر درمان به‌موقع انجام نشود، آپاندیس ممکن است پاره شود و عوارض خطرناکی مانند پریتونیت (عفونت حفره شکم)، آبسه یا حتی سپسیس ایجاد شود. همچنین حتی پس از جراحی نیز ممکن است بیمار با عوارضی مانند چسبندگی شکمی، عفونت محل عمل یا انسداد روده روبه‌رو شود.
وضعیت‌های خاص
- در کودکان: خطر پارگی بالاتر است، زیرا تشخیص دیرتر انجام می‌شود.
- در سالمندان: به دلیل کاهش پاسخ ایمنی، علائم ممکن است خفیف و گمراه‌کننده باشند.
- در زنان باردار: جابجایی آپاندیس در بارداری باعث تغییر محل درد می‌شود و ممکن است خطر زایمان زودرس یا سقط را افزایش دهد.
آیا می‌توان از آپاندیسیت پیشگیری کرد؟
پیشگیری کامل ممکن نیست، اما مصرف مواد غذایی پرفیبر، نوشیدن آب کافی و پرهیز از یبوست می‌تواند در کاهش احتمال ابتلا مؤثر باشد. برخی جراحان، در هنگام عمل‌های دیگر شکمی، آپاندیس را به‌صورت پیشگیرانه برمی‌دارند؛ هرچند این اقدام همچنان محل بحث است.
جمع‌بندی
آپاندیسیت اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند به عوارضی مرگبار منجر شود. شناخت علائم اولیه، مراجعه سریع به پزشک، و بهره‌گیری از روش‌های نوین تشخیص و درمان، نقش مهمی در کاهش خطرات دارد. در بسیاری از موارد، درمان با آنتی‌بیوتیک جایگزین مناسبی برای جراحی است، اما این انتخاب باید با توجه به وضعیت بیمار و نظر پزشک صورت گیرد.
منابع:
No. 38
۰۴/۰۲