آگونیست‌های GnRH (Gonadotropin-Releasing Hormone Agonists) داروهایی هستند که در برخی شرایط خاص، می‌توانند به‌صورت موقت تخمک‌گذاری و تولید هورمون‌های جنسی را متوقف کنند. این داروها نقش مهمی در درمان بیماری‌های مقاوم به درمان معمول، تنظیم سیکل‌های هورمونی و آماده‌سازی برای مداخلات جراحی یا باروری دارند.
مکانیسم اثر آگونیست‌های GnRH
-
در ابتدا: افزایش گذرا ترشح LH و FSH (اثر flare-up)
-
سپس: دسنسیتیزاسیون گیرنده‌های هیپوفیز → کاهش پایدار LH و FSH
🔁 در نتیجه، تولید استروژن و پروژسترون متوقف شده و تخمک‌گذاری مهار می‌شود
☑️ بدن وارد وضعیت «شبه‌یائسگی» می‌شود
موارد کاربرد بالینی
| کاربرد | توضیح |
|---|---|
| PMDD مقاوم | کنترل علائم شدید دیسفوریک پیش از قاعدگی در زنان مقاوم به SSRI |
| اندومتریوز شدید | کاهش رشد بافت اندومتر در خارج از رحم |
| فیبروم رحمی بزرگ | کوچک‌سازی فیبروم‌ها پیش از جراحی یا برای کاهش علائم |
| ناباروری و IVF | مهار تخمک‌گذاری خودبخودی در سیکل تحریک تخمدان |
| بلوغ زودرس مرکزی | توقف بلوغ در کودکان برای بهبود رشد قدی |
| سرطان‌های وابسته به هورمون | مانند سرطان پستان یا پروستات برای مهار هورمونی |
داروهای رایج آگونیست GnRH
| نام دارو | نام تجاری | نحوه مصرف |
|---|---|---|
| Leuprolide | Lupron | تزریق عضلانی (ماهانه یا سه‌ماهه) |
| Goserelin | Zoladex | تزریق زیرجلدی (هر ۲۸ روز) |
| Nafarelin | Synarel | اسپری بینی (روزی ۲ بار) |
| Triptorelin | Decapeptyl | تزریق عضلانی |
عوارض جانبی و نکات درمانی
-
علائم شبه‌یائسگی: گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن
-
کاهش تراکم استخوان در استفاده بلندمدت
-
تغییرات خلقی، بی‌خوابی، سردرد، تهوع در برخی افراد
درمان مکمل (Add-back therapy): مصرف دوز پایین استروژن/پروژسترون برای کاهش عوارض
دوره مصرف محدود: معمولاً ۳ تا ۶ ماه؛ در صورت نیاز به ادامه، همراه با مکمل‌های حمایتی (کلسیم، ویتامین D و…)
جمع‌بندی
آگونیست‌های GnRH ابزار مؤثری برای مهار موقت تخمک‌گذاری هستند و در درمان مواردی مانند اندومتریوز، PMDD، فیبروم رحمی و ناباروری کاربرد دارند. با این حال، به‌دلیل احتمال بروز عوارض یائسگی‌مانند و کاهش تراکم استخوان، باید مصرف آن‌ها با دقت، تحت نظر پزشک متخصص و برای مدت‌زمان محدود انجام شود.
منابع :
ACOG – American College of Obstetricians and Gynecologists
NIH – National Institutes of Health
No. 121
۰۴/۰۴