هورمون دهیدرو اپی‌آندروسترون (DHEA) یکی از هورمون‌های کلیدی در بدن زنان و مردان است که توسط غدد فوق کلیوی تولید می‌شود و پیش‌ساز هورمون‌های جنسی مانند تستوسترون و استروژن است. آزمایش DHEA یکی ازتست های مهم در بررسی اختلالات هورمونی زنان است و سطح غیرطبیعی DHEA می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات هورمونی باشد .
این هورمون در زنان موجب بروز علائمی همچون آکنه مقاوم، هیرسوتیسم (موهای زائد)، ریزش موی مردانه و اختلالات قاعدگی می شود.
DHEA چیست و چه نقشی در بدن دارد؟
DHEA یک هورمون استروئیدی است که در دوران بلوغ به اوج می‌رسد و با افزایش سن کاهش می‌یابد. این هورمون در فرآیندهای متابولیکی، تنظیم ایمنی، خلق‌وخو، و سلامت پوست نقش دارد. فرم پایدار آن به نام DHEA-S در آزمایش‌ها سنجیده می‌شود و منعکس‌کننده عملکرد غدد فوق کلیوی است.
چه زمانی آزمایش DHEA توصیه می‌شود؟
پزشک در شرایط خاصی ممکن است این تست را درخواست دهد، از جمله:
-
آکنه شدید و مقاوم به درمان
-
اختلالات قاعدگی یا ناباروری
این آزمایش معمولاً همراه با سایر تست‌های هورمونی انجام می‌شود تا منشأ آندروژنی بررسی گردد.
علائم افزایش سطح DHEA در زنان
سطح بالای این هورمون می‌تواند باعث علائمی مانند:
-
افزایش سبوم و بروز آکنه در نواحی چانه و فک
-
رشد موهای زائد با الگوی مردانه
-
ریزش موی سر، خشونت صدا، افزایش توده عضلانی
این وضعیت معمولاً با بیماری‌هایی مثل PCOS، تومورهای آدرنال یا هایپرپلازی مادرزادی آدرنال مرتبط است.
ارتباط بین DHEA و آکنه
DHEA با تحریک غدد چربی پوست باعث افزایش ترشح چربی (سبوم) می‌شود. چربی بیش‌ازحد می‌تواند منافذ پوست را مسدود کرده و موجب ایجاد آکنه شود. آکنه‌های ناشی از اختلال هورمونی معمولاً در نواحی پایینی صورت ایجاد شده و به درمان‌های موضعی پاسخ نمی‌دهند.
علل کاهش سطح DHEA
کاهش این هوزمون ممکن است در اثر موارد زیر رخ دهد:
-
اختلالات هیپوفیز
-
افزایش سن
-
بیماری‌های مزمن مانند لوپوس یا HIV
علائم کاهش سطح این هورمون شامل خستگی، ضعف عضلانی، افسردگی و کاهش میل جنسی است.
درمان اختلالات مرتبط با DHEA
درمان بر اساس علت زمینه‌ای انجام می‌شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
-
داروهای ضد آندروژن مانند اسپیرونولاکتون برای کنترل علائم مردانه
-
هورمون‌درمانی در موارد خاص با نظارت پزشک
-
اصلاح سبک زندگی از طریق ورزش، تغذیه و مدیریت استرس
مصرف مکمل‌های DHEA نباید خودسرانه باشد، چرا که ممکن است موجب بروز عوارضی نظیر آکنه، افزایش موهای زائد و افزایش ریسک برخی سرطان‌ها شود.
پرسش‌های متداول
آیا سطح بالای DHEA همیشه به معنای وجود بیماری است؟
خیر. گاهی سطح بالا به دلایل موقت یا فیزیولوژیک افزایش می‌یابد. تفسیر نتایج باید توسط پزشک و همراه با سایر آزمایش‌ها انجام شود.
آیا آکنه می‌تواند نشانه اختلال هورمونی باشد؟
بله. آکنه‌های شدید، مزمن و مقاوم به درمان، به‌ویژه در چانه و فک، اغلب با عدم تعادل آندروژن‌ها از جمله DHEA مرتبط‌اند.
آیا تغییر سبک زندگی بر سطح DHEA تأثیر دارد؟
در موارد خفیف، رژیم غذایی سالم، کاهش وزن، خواب کافی و کاهش استرس می‌توانند به تعادل هورمونی کمک کنند.
جمع‌بندی
آزمایش DHEA یکی ازتست های مهم در بررسی اختلالات هورمونی زنان است، به‌ویژه در مواردی که علائم آندروژنی مانند آکنه یا هیرسوتیسم وجود دارد. ترکیب نتایج این آزمایش با ارزیابی‌های بالینی و سایر تست‌های هورمونی می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر و درمان هدفمندتر کمک کند.
منابع:
MedlinePlus – DHEA Sulfate Test
No. 15
۰۴/۰۳