مسمومیت با الکل یک وضعیت بسیار خطرناک و تهدیدکننده‌ی زندگی است که زمانی رخ می‌دهد که میزان الکل در خون به حدی بالا می‌رود که عملکردهای حیاتی بدن مانند تنفس، ضربان قلب و تنظیم دمای بدن را مختل می‌کند. تشخیص سریع و اقدام به‌موقع می‌تواند جان فرد را نجات دهد. این راهنما مراحل کامل مقابله با مسمومیت الکلی را از لحظه‌ی بروز علائم تا درمان و مراقبت‌های پس از آن پوشش می‌دهد.
تشخیص مسمومیت با الکل: نشانه‌های هشدار
تشخیص تفاوت بین مستی معمولی و مسمومیت شدید با الکل بسیار حیاتی است. علائم مهم مسمومیت با الکل عبارت‌اند از:
- گیجی، خواب‌آلودگی شدید یا بیهوشی
- تنفس آهسته یا نامنظم (کمتر از ۸ نفس در دقیقه یا توقف‌های بالای ۱۰ ثانیه)
- پوست سرد، مرطوب، رنگ‌پریده یا متمایل به آبی
- استفراغ مکرر
- تشنج
- افت دمای بدن (هیپوترمی)
- کاهش یا از دست رفتن هوشیاری
در صورت مشاهده این علائم، باید فوراً اقدام اورژانسی انجام شود.
اقدامات فوری: چه باید کرد؟
اگر به مسمومیت با الکل مشکوک هستید:
- بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید (۱۱۵).
- هرگز فرد را تنها نگذارید. او را تحت نظر بگیرید.
- اگر هوشیار است، او را بیدار و در حالت نشسته نگه دارید.
- اگر بیهوش است، او را به پهلو بخوابانید تا از خفگی در اثر استفراغ جلوگیری شود.
- با استفاده از پتو، از افت دمای بدن جلوگیری کنید.
- از اطلاعاتی مثل میزان مصرف الکل برای ارائه به اورژانس آماده باشید.
چه کارهایی را نباید انجام داد
برخی اقدامات متداول اما خطرناک که باید از آن‌ها اجتناب کرد:
- نخواباندن فرد به امید «خوابیدن و خوب شدن»
- دادن قهوه یا نوشیدنی کافئین‌دار
- دادن غذا یا وادار کردن به استفراغ
- تشویق به پیاده‌روی یا حمام سرد
این کارها می‌توانند وضعیت فرد را بدتر کنند یا زمان طلایی درمان را از بین ببرند.
درمان پزشکی مسمومیت با الکل
در مراکز درمانی، هدف اصلی پایدار نگه داشتن عملکردهای حیاتی بدن تا زمانی است که الکل از بدن پاک شود.
مداخلات پزشکی در اورژانس
- اکسیژن‌رسانی در صورت ضعف تنفسی
- تزریق مایعات وریدی (IV) برای رفع کم‌آبی و تنظیم فشار خون
- کنترل قند خون و جبران هیپوگلیسمی
- تجویز تیامین (ویتامین B1) برای پیشگیری از انسفالوپاتی ورنیکه در افراد وابسته به الکل
- اندازه‌گیری سطح الکل، عملکرد کلیه و کبد، الکترولیت‌ها
- در موارد شدید، شست‌وشوی معده در ساعات اولیه ممکن است انجام شود
موارد نیاز به بستری
- اختلال مداوم در سطح هوشیاری
- بروز عوارضی مانند تشنج، آریتمی قلبی یا آسیب کبدی
- سابقه بیماری‌های مزمن (کلیه، قلب، دیابت،…)
- خطر سندرم ترک الکل یا وابستگی
مراقبت پس از درمان اورژانسی
حتی پس از تثبیت وضعیت، فرد باید به دقت تحت نظر باشد. موارد کلیدی:
- پایش علائم ترک الکل (خصوصاً با کاهش سطح الکل خون)
- مراقبت از عوارض احتمالی مانند:
- آسپیراسیون (خفگی با استفراغ)
- ضربان نامنظم قلب
- آسیب مغزی ناشی از کاهش اکسیژن
- هیپوترمی یا افت شدید قند خون
باورهای اشتباه درباره مسمومیت با الکل
| باور اشتباه | واقعیت علمی |
| “فقط بخوابه خوب میشه” | سطح الکل ممکن است در خواب هم افزایش یابد و خطر مرگ را بالا ببرد |
| “قهوه بده تا هوشیار شه” | کافئین هیچ تأثیری بر دفع الکل ندارد |
| “بذار پیاده‌روی کنه” | خطر زمین‌خوردگی و آسیب بیشتر است |
| “وادارش کن بالا بیاره” | خطر خفگی و آسپیراسیون وجود دارد |
یادآوری مهم: این وضعیت یک اورژانس پزشکی است و فقط مراقبت حرفه‌ای می‌تواند جان فرد را نجات دهد.
جمع‌بندی
مسمومیت با الکل یک فوریت پزشکی جدی است که نیاز به اقدام سریع، آگاهانه و درمان تخصصی دارد. تشخیص به‌موقع، مراقبت اورژانسی، مداخلات پزشکی و پیشگیری از تکرار آن، همگی در کاهش عوارض و نجات جان افراد نقش کلیدی ایفا می‌کنند.
با شناخت علائم هشدار، اجتناب از باورهای غلط و جستجوی کمک تخصصی می‌توان از خطرات مرگبار مسمومیت الکلی جلوگیری کرد.
منابع:
No.39
۰۴/۰۲