آزمایش C4 یکی از تستهای تخصصی ایمنی است که معمولاً در بررسی بیماریهای خودایمنی، التهابی، عفونی و برخی اختلالات کلیوی درخواست میشود. مشاهده نتیجه غیرطبیعی C4—چه بالا و چه پایین—میتواند باعث نگرانی شود، اما مهم است بدانیم که این آزمایش بهتنهایی تشخیصدهنده بیماری نیست و باید در کنار علائم بالینی و سایر آزمایشها تفسیر شود.
در این مقاله، بر اساس منابع معتبر پزشکی جهانی، بهزبان ساده اما دقیق توضیح میدهیم C4 چیست، چرا ممکن است افزایش یا کاهش پیدا کند و چه زمانی این تغییرات اهمیت بالینی دارند.
C4 چیست و چه نقشی در بدن دارد؟
C4 یا Complement Component 4 یکی از اجزای اصلی سیستم کمپلمان است؛ بخشی از سیستم ایمنی ذاتی که نقش مهمی در دفاع بدن در برابر میکروبها و تنظیم التهاب دارد.
وظایف مهم C4 عبارتاند از:
- کمک به فعالسازی مسیر کلاسیک کمپلمان
- مشارکت در نابودی باکتریها و ویروسها
- تنظیم پاسخهای التهابی و ایمنی
C4 عمدتاً در کبد ساخته میشود و میزان آن میتواند اطلاعات مهمی درباره وضعیت ایمنی بدن ارائه دهد.
محدوده نرمال C4 در آزمایش خون
محدوده طبیعی بسته به روش آزمایشگاهی متفاوت است، اما بهطور معمول:
- محدوده نرمال C4: حدود ۱۰ تا ۴۰ میلیگرم بر دسیلیتر
تفسیر نتیجه باید با توجه به رنج مرجع همان آزمایشگاه انجام شود.
کاهش C4 نشانه چیست؟
پایین بودن C4 اغلب نشاندهنده مصرف کمپلمان یا اختلال در تولید آن است و از نظر بالینی اهمیت بالایی دارد.
۱. بیماریهای خودایمنی
شایعترین علت کاهش C4:
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)
- نفریت لوپوسی
در این بیماریها، کمپلمان فعال و مصرف میشود و سطح C4 کاهش مییابد.
۲. آنژیوادم ارثی یا اکتسابی
یکی از کلیدیترین یافتهها در:
- آنژیوادم ارثی (Hereditary Angioedema)
در این بیماران:
- C4 بهطور مزمن پایین است حتی در زمانی که علائم وجود ندارند.
۳. بیماریهای کلیوی با درگیری کمپلمان
برخی گلومرولونفریتها میتوانند باعث مصرف C4 شوند، بهخصوص در مسیر کلاسیک کمپلمان.
۴. عفونتهای شدید یا مزمن
در مواردی مانند:
- عفونتهای شدید باکتریایی
- سپسیس
سطح C4 ممکن است کاهش یابد.
۵. بیماریهای شدید کبدی
در نارسایی پیشرفته کبد:
- تولید C4 کاهش پیدا میکند.
علائم احتمالی C4 پایین
کاهش C4 خود علامت مستقیمی ایجاد نمیکند، اما ممکن است با:
- تورمهای ناگهانی و غیرآلرژیک صورت یا اندامها
- عفونتهای مکرر
- علائم لوپوس مانند درد مفاصل، بثورات پوستی و خستگی
- مشکلات کلیوی (ورم، پروتئین در ادرار)
همراه باشد.
افزایش C4 نشانه چیست؟
بالا بودن C4 معمولاً بهعنوان واکنش بدن به التهاب یا استرس ایمنی در نظر گرفته میشود و اغلب خطرناک نیست.
۱. التهاب حاد یا مزمن
شایعترین علت C4 بالا:
- عفونتها
- بیماریهای التهابی مزمن
C4 یک پروتئین فاز حاد محسوب میشود و در التهاب افزایش مییابد.
۲. بیماریهای متابولیک
برخی مطالعات افزایش C4 را با:
- چاقی
- دیابت نوع ۲
- مقاومت به انسولین
مرتبط دانستهاند.
۳. دوران بارداری
در بارداری ممکن است افزایش خفیف C4 دیده شود که معمولاً طبیعی است.
۴. برخی سرطانها یا بیماریهای مزمن
در موارد نادر، C4 بالا میتواند با بدخیمیها یا التهاب مزمن سیستمیک همراه باشد و نیاز به بررسی بیشتر داشته باشد.
آیا C4 بالا خطرناک است؟
در اغلب موارد:
- افزایش خفیف C4 خطرناک نیست
اما اگر:
- افزایش شدید و پایدار باشد
- همراه با علائم مهم یا نتایج غیرطبیعی دیگر باشد
باید علت زمینهای بررسی شود.
چه زمانی کاهش یا افزایش C4 نیاز به بررسی فوری دارد؟
در شرایط زیر مراجعه به پزشک ضروری است:
- C4 پایین همراه با علائم لوپوس یا تورمهای مکرر بدون خارش
- کاهش همزمان C4 و C3
- سابقه خانوادگی آنژیوادم
- نتایج غیرطبیعی پایدار در آزمایشهای مکرر
جمعبندی
C4 پایین اغلب نشانه مصرف کمپلمان در بیماریهای خودایمنی یا آنژیوادم ارثی است و C4 بالا معمولاً نشانه التهاب یا پاسخ ایمنی بدن است. این آزمایش باید همراه با C3، CH50، علائم بالینی و سایر تستها تفسیر شود.
پرسشهای متداول
آیا C4 پایین همیشه نشانه لوپوس است؟
خیر، اما یکی از مهمترین آزمایشهای کمکی برای تشخیص و پایش آن محسوب میشود.
آیا C4 بالا نیاز به درمان دارد؟
خودِ C4 بالا درمان نمیشود؛ علت زمینهای آن اهمیت دارد.
آیا میتوان فقط با آزمایش C4 تشخیص قطعی داد؟
خیر، این آزمایش تنها بخشی از ارزیابی سیستم ایمنی است.
منابع
- Cleveland Clinic – Complement System and Blood Tests
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/23040-complement-blood-test
- CDC – Immune System Disorders
no. 69
۰۴/۰۹