لاکتات دهیدروژناز (Lactate Dehydrogenase یا LDH) یکی از آنزیمهای مهم بدن است که در بسیاری از سلولها از جمله قلب، کبد، کلیه، عضلات، مغز و ریهها وجود دارد.
وظیفه اصلی LDH تبدیل لاکتات به پیروات در مسیر تولید انرژی سلولی است.
در حالت عادی مقدار کمی از این آنزیم در خون وجود دارد؛ اما وقتی سلولها دچار آسیب شوند، LDH از داخل سلولها آزاد شده و سطح آن در خون افزایش مییابد.
به همین دلیل، بررسی سطح این آنزیم در آزمایش خون میتواند نشانگر غیرمستقیمی از آسیب بافتی یا سلولی در بدن باشد.
محدوده طبیعی LDH در آزمایش خون
محدوده طبیعی ممکن است بین آزمایشگاهها کمی تفاوت داشته باشد اما معمولاً در حدود:
- بزرگسالان: بین ۱۴۰ تا ۲۸۰ واحد در لیتر (U/L)
- کودکان: معمولاً مقداری بالاتر به دلیل رشد سریع سلولی
🔹 مقدار بالاتر یا پایینتر از این محدوده معمولاً با وضعیتهای خاص یا بیماریهای زمینهای ارتباط دارد و نیازمند بررسی بیشتر است.
دلایل افزایش LDH در خون (LDH بالا)
افزایش LDH را هایپرLDHمی (HyperLDHemia) مینامند. این وضعیت معمولا نشانهای از آسیب سلولی یا التهاب است. مهمترین علل عبارتاند از:
۱. حمله قلبی (Myocardial Infarction)
هنگام مرگ سلولهای عضله قلب، LDH آزاد میشود؛ افزایش آن همراه با بالا بودن تروپونین یا CK-MB نشانهی قوی حمله قلبی است.
۲. آسیب یا بیماریهای کبدی
در هپاتیت، سیروز یا نارسایی کبدی، سطح LDH بهویژه نوع LDH-5 افزایش مییابد.
۳. کمخونی همولیتیک (Hemolytic Anemia)
وقتی گلبولهای قرمز تخریب میشوند، مقدار زیادی LDH وارد خون میشود. این حالت معمولاً همراه با کاهش هموگلوبین و افزایش بیلیروبین غیرمستقیم دیده میشود.
۴. سرطانها و متاستازها
در برخی تومورها (مانند لنفوم، سرطان ریه، کبد یا بیضه) سطح LDH میتواند بهطور قابل توجهی بالا برود؛ زیرا LDH با نرخ رشد سلولی بالا و مرگ سلولهای سرطانی رابطه مستقیم دارد.
۵. آسیب عضلانی یا رابدومیولیز
ورزش شدید، تصادف یا تخریب عضله باعث افزایش LDH بههمراه CK و میوگلوبین میشود.
۶. بیماریهای ریوی و کلیوی
در آمبولی ریه، پنومونی شدید یا نارسایی کلیه نیز ممکن است سطح LDH افزایش یابد.
۷. سایر عوامل
- عفونتهای شدید (Sepsis)
- بیماریهای خودایمنی مانند لوپوس (SLE)
- سوختگیهای وسیع
- برخی داروها مانند استاتینها، آنتیبیوتیکها و شیمیدرمانیها
دلایل کاهش LDH خون (LDH پایین)
کاهش LDH نسبتاً نادر است، اما اگر مشاهده شود، ممکن است به یکی از موارد زیر مرتبط باشد:
۱. درمان موفق بیماریهای زمینهای
در صورتی که بیماری یا التهاب در حال بهبود باشد، سطح LDH کاهش مییابد و نشانهای از پاسخ خوب به درمان است.
۲. کمبود ژنتیکی آنزیم LDH
در برخی افراد، نقص ارثی در ساخت LDH وجود دارد که ممکن است علائمی مانند ضعف عضلانی یا خستگی هنگام فعالیت شدید ایجاد کند.
۳. مصرف بیش از حد ویتامین C
دوزهای بالای ویتامین C گاهی میتواند سبب کاهش کاذب سطح LDH در خون شود.
۴. کاهش کلی توده عضلانی
در سالمندان یا افراد دچار تحلیل عضلانی (Cachexia)، سطح LDH ممکن است به شکل خفیف پایین بیاید.
تحلیل همبستگی آزمایشگاهی (Correlation Insight)
پزشکان برای شناسایی منشأ افزایش LDH، نوع ایزوآنزیمهای آن (LDH-1 تا LDH-5) را بررسی میکنند:
- LDH-1 ↑: حمله قلبی یا کمخونی همولیتیک
- LDH-2 ↑: بیماریهای خونی یا ریوی
- LDH-3 ↑: آسیب ریوی یا بدخیمیها
- LDH-4 ↑: نارسایی کلیوی یا کبدی
- LDH-5 ↑: آسیب کبد یا عضله
همچنین مقایسه LDH با سایر شاخصها مفید است:
- LDH ↑ + بیلیروبین ↑ → همولیز یا بیماری کبدی
- LDH ↑ + CK ↑ → آسیب عضله یا پانکراتیت
- LDH ↑ + کراتینین ↑ → نارسایی کلیه
اگر LDH بالا باشد چه باید کرد؟
۱. اگر افزایش خفیف است:
- ممکن است بهعلت ورزش شدید یا التهاب موقت باشد.
- تکرار آزمایش پس از چند روز برای ارزیابی مجدد توصیه میشود.
۲. اگر افزایش قابل توجه است:
- بررسی کامل عملکرد کبد، کلیه، قلب و CBC ضروری است.
- در موارد مشکوک به بدخیمی، CT Scan یا MRI توصیه میشود.
- از مصرف خودسرانه دارو یا مکملها خودداری کنید.
اگر LDH پایین باشد چه باید کرد؟
- بررسی وجود نقص ژنتیکی LDH توسط پزشک
- اصلاح رژیم غذایی درصورت دریافت بیش از حد ویتامین C
- درصورت ضعف و خستگی مفرط، بررسی عملکرد عضلات و تیروئید
چه زمانی باید نگران شویم؟
افزایش شدید LDH (بیش از ۲ تا ۳ برابر حد بالا) بههمراه علائم زیر نیاز به بررسی فوری دارد:
- درد قفسه سینه یا تنگی نفس (احتمال سکته قلبی یا آمبولی ریه)
- زردی پوست یا ادرار تیره (آسیب کبدی یا همولیز)
- درد یا ضعف شدید عضلانی (رابدومیولیز)
پرسشهای متداول (FAQ)
آیا بالا بودن LDH همیشه نشانه بیماری است؟
خیر، عناصر موقتی مانند فعالیت زیاد یا جراحی اخیر نیز میتوانند مقدار LDH را افزایش دهند.
آیا LDH برای تشخیص سرطان استفاده میشود؟
بله، در برخی سرطانها مانند لنفوم، سطح LDH میتواند شاخصی از پیشرفت یا پاسخ به درمان باشد.
آیا رژیم غذایی روی LDH اثر دارد؟
تغذیهی سالم، هیدراتاسیون کافی و پرهیز از الکل میتواند در حفظ سطح طبیعی LDH مؤثر باشد.
منابع:
No. 31
۰۴/۰۹