داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPIs) مثل امپرازول، پنتوپرازول و لانزوپرازول از پرمصرف‌ترین داروها برای درمان رفلاکس، زخم معده و ترش‌کردن هستند. اما مصرف طولانی‌مدت این داروها ممکن است باعث کاهش سطح منیزیم خون (هیپومنیزمی) شود؛ عارضه‌ای که اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند منجر به علائم عصبی، قلبی یا عضلانی جدی شود.
نقش منیزیم در بدن و سطح نرمال آن
منیزیم یک الکترولیت کلیدی است که در موارد زیر نقش دارد:
-
عملکرد عضلات و اعصاب
-
تنظیم ریتم قلب
-
تعادل الکترولیت‌هایی مانند پتاسیم و کلسیم
-
حفظ سلامت استخوان و متابولیسم انرژی
سطح نرمال منیزیم در خون بین ۱.۷ تا ۲.۲ mg/dL است.
چرا امپرازول و PPIs باعث کمبود منیزیم می‌شوند؟
-
کاهش اسید معده باعث کاهش جذب منیزیم از روده کوچک (به‌ویژه دوازدهه) می‌شود
-
این کاهش ممکن است تدریجی و بدون علامت باشد
-
حتی در افرادی با رژیم غذایی مناسب هم ممکن است هیپومنیزمی ایجاد شود
-
گاهی بعد از ماه‌ها یا سال‌ها مصرف بدون علامت، ناگهان علائم ظاهر می‌شوند
علائم هشداردهنده کاهش منیزیم ناشی از مصرف PPI
| دسته علائم | نشانه‌ها |
|---|---|
| عصبی و عضلانی | اسپاسم، بی‌حسی، لرزش، ضعف، خستگی، اضطراب |
| قلبی | ضربان نامنظم، تپش قلب، افت فشار خون، آریتمی |
| سایر | افت سطح پتاسیم یا کلسیم، تشنج، کاهش هوشیاری |
❗ این علائم ممکن است با سایر اختلالات اشتباه گرفته شوند، اما علت اصلی آن‌ها می‌تواند کمبود منیزیم باشد.
چه کسانی در معرض خطر بالاتر هستند؟
-
مصرف‌کنندگان مزمن PPIs (بیش از ۳ ماه)
-
سالمندان
-
بیماران کلیوی یا افراد مبتلا به اسهال مزمن
-
افرادی که داروهایی مانند دیورتیک‌ها، دیگوکسین یا آمینوگلیکوزیدها مصرف می‌کنند
-
رژیم غذایی کم‌منیزیم
راه‌های تشخیص و درمان کمبود منیزیم
آزمایش‌ها:
-
اندازه‌گیری منیزیم خون (سرم)
-
بررسی سطح پتاسیم و کلسیم
-
نوار قلب (ECG) برای بررسی آریتمی در موارد شدید
درمان:
-
قطع یا کاهش دوز PPI (با نظر پزشک)
-
تجویز مکمل منیزیم خوراکی یا تزریق وریدی در موارد شدید
-
جایگزینی با داروهای دیگر مانند فاموتیدین یا رانیتیدین
-
غنی‌سازی رژیم غذایی با منابع منیزیم مانند سبزیجات برگ‌دار، مغزها، غلات کامل
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
آیا همه بیماران با مصرف PPI دچار کمبود منیزیم می‌شوند؟
خیر، اما خطر آن در مصرف مزمن یا در بیماران پرخطر افزایش می‌یابد.
آیا مصرف مکمل منیزیم همزمان با PPI ایمن است؟
بله، و در بسیاری موارد پزشک چنین مکملی را تجویز می‌کند.
آیا می‌توان مصرف امپرازول را قطع کرد؟
قطع ناگهانی توصیه نمی‌شود. تصمیم درباره ادامه یا توقف مصرف باید با نظر پزشک باشد.
جمع‌بندی
مصرف طولانی‌مدت داروهای کاهنده اسید معده مانند امپرازول می‌تواند منجر به کاهش سطح منیزیم خون شود؛ عارضه‌ای خاموش ولی بالقوه خطرناک.
با شناخت علائم هشداردهنده، آزمایش منظم و مصرف مکمل در صورت نیاز، می‌توان از بروز عوارض پیشگیری کرد.
منابع :
LabTestsOnline – Magnesium Test Overview
Cleveland Clinic – Long-term PPI Use and Risks
No. 63
۰۴/۰۴