آزمایش خون بند ناف که بلافاصله پس از زایمان قابل نمونه‌گیری است، نه‌تنها منبع ارزشمندی برای سلول‌های بنیادی محسوب می‌شود، بلکه تست تشخیصی مهمی در بررسی سلامت نوزاد، به‌ویژه برای شناسایی عفونت‌های مادرزادی است. بسیاری از عفونت‌های ویروسی، باکتریایی یا انگلی ممکن است در دوره جنینی به نوزاد منتقل شوند و در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، باعث آسیب به مغز، بینایی، شنوایی یا کبد کودک شوند.
چرا آزمایش خون بند ناف اهمیت دارد؟
-
بدون نیاز به خون‌گیری تهاجمی از نوزاد انجام می‌شود
-
بازتابی از سیستم ایمنی مادر و نوزاد در لحظه تولد است
-
امکان شناسایی آنتی‌بادی‌های مادری (IgG) یا آنتی‌بادی‌های تولیدشده توسط نوزاد (IgM) را فراهم می‌کند
-
به تشخیص زودهنگام پیش از بروز علائم بالینی کمک می‌کند، به‌ویژه در نوزادانی که ظاهراً سالم هستند ولی ناقل عفونت پنهان‌اند
کدام عفونت‌ها را می‌توان از طریق خون بند ناف شناسایی کرد؟
۱. عفونت‌های ویروسی
-
CMV (سیتومگالوویروس)
-
HIV (ویروس نقص ایمنی انسانی)
-
HTLV-1 و HTLV-2 (ویروس‌های لنفوتروپیک انسانی)
-
HSV-1 و HSV-2 (ویروس هرپس سیمپلکس)
-
هپاتیت B و C
۲. عفونت‌های باکتریایی
-
استرپتوکوک گروه B (گرچه عمدتاً قبل از زایمان غربالگری می‌شود، اما در بند ناف نیز قابل بررسی است)
۳. عفونت‌های انگلی
-
توکسوپلاسموز
-
پلاسمودیوم (عامل مالاریا) در مناطق اندمیک
انواع آزمایش‌های قابل انجام روی خون بند ناف
| نوع تست | کاربرد |
|---|---|
| تست‌های سرولوژیک (IgG و IgM) | بررسی CMV، Rubella، HSV، Toxoplasma |
| تست‌های غیرترپونمال مانند RPR/VDRL | تشخیص سیفلیس مادرزادی |
| تست‌های مولکولی (PCR) | شناسایی DNA ویروسی مانند HIV یا CMV |
| تست‌های کمکی | CBC، CRP، کشت خون در موارد مشکوک به سپسیس نوزادی |
نکات حیاتی در تفسیر نتایج
-
آنتی‌بادی IgG معمولاً منشأ مادری دارد و به‌تنهایی دلیل بر عفونت نوزاد نیست.
-
وجود IgM اختصاصی نشانه احتمالی عفونت فعال داخل‌رحمی است، زیرا IgM از جفت عبور نمی‌کند و تنها در صورت تحریک سیستم ایمنی نوزاد تولید می‌شود.
-
نتایج مثبت یا منفی کاذب، به‌ویژه در تست‌های IgM یا آزمایش‌هایی مانند HTLV و RPR ممکن است دیده شود.
-
در صورت شک بالینی، آزمایش‌های مکمل روی خون وریدی، ادرار یا بزاق نوزاد انجام می‌شود تا تشخیص تأیید شود.
در چه مواردی بررسی خون بند ناف ضروری است؟
-
تولد نوزاد از مادر مبتلا به عفونت‌های مزمن یا مشکوک
-
سابقه غیرطبیعی در سونوگرافی دوران بارداری (مانند کلسیفیکاسیون مغزی، هیدروسفالی یا هپاتواسپلنومگالی)
-
تولد نوزاد زودرس یا با وزن کم
-
بروز علائم غیرمعمول در معاینه بالینی اولیه
جمع‌بندی نهایی
آزمایش‌های خون بند ناف، به‌ویژه در نوزادان پرخطر، یکی از مؤثرترین روش‌ها برای تشخیص زودهنگام عفونت‌های مادرزادی است. ترکیب تست‌های سرولوژیک، مولکولی و یافته‌های بالینی، شانس شناسایی عفونت‌های پنهان را افزایش داده و امکان مداخله درمانی به‌موقع را فراهم می‌سازد. این مداخله می‌تواند از بروز اختلالات عصبی، شنوایی، بینایی و سایر عوارض دائمی در نوزاد جلوگیری کند.
منابع:
CDC – Centers for Disease Control and Prevention
World Health Organization (WHO)
No. 109
۰۴/۰۲