اوره یکی از مواد زائد اصلی بدن است که هنگام تجزیه پروتئینها در کبد ساخته و توسط کلیهها دفع میشود. به همین دلیل تغییرات سطح اوره (BUN یا Blood Urea Nitrogen) میتواند اطلاعات ارزشمندی درباره سلامت کلیهها، عملکرد کبد، میزان آب بدن، تغذیه و وضعیت متابولیک ارائه دهد.
افزایش یا کاهش اوره همیشه به معنای بیماری نیست، اما در برخی موارد میتواند نشانه یک وضعیت جدی باشد. این مقاله، مهمترین دلایل بالا یا پایین بودن اوره خون را به زبانی ساده، علمی و قابلدرک برای عموم توضیح میدهد.
محدوده طبیعی اوره خون چقدر است؟
بازه نرمال ممکن است در آزمایشگاههای مختلف کمی متفاوت باشد، اما معمولاً:
- ۷ تا ۲۰ mg/dL برای بزرگسالان
در سالمندان مقدار کمی بالاتر طبیعی است.
علتهای افزایش اوره خون (BUN بالا): ۷ دلیل مهم
۱. نارسایی یا آسیب کلیوی
مهمترین علت افزایش اوره:
- بیماری مزمن کلیه (CKD)
- نارسایی حاد کلیه
- التهاب کلیهها (گلومرولونفریت)
در این موارد، کلیهها توانایی دفع اوره را از دست میدهند.
۲. کمآبی بدن (Dehydration)
حتی کمآبی خفیف میتواند سطح اوره را بالا ببرد.
علائم همراه: تشنگی، خشکی دهان، کاهش ادرار، سرگیجه.
۳. مصرف زیاد پروتئین یا رژیمهای پرپروتئین
افزایش تجزیه پروتئین باعث افزایش تولید اوره میشود.
این وضعیت در ورزشکاران یا افراد مصرفکننده مکملهای پروتئینی شایعتر است.
۴. خونریزی دستگاه گوارش
خونریزی معده یا روده باعث افزایش دفع پروتئین به بدن میشود و سطح اوره بالا میرود.
نشانه مهم: اوره بالا همراه با کراتینین نرمال.
۵. برخی داروها
از جمله:
- کورتیکواستروئیدها
- آنتیبیوتیکها
- داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
- داروهای شیمیدرمانی
۶. سوختگیها، عفونت شدید یا جراحی سنگین
در این شرایط تجزیه پروتئین در بدن افزایش مییابد.
۷. نارسایی قلبی پیشرفته
کاهش خونرسانی به کلیهها باعث افزایش اوره میشود.
علتهای کاهش اوره خون (BUN پایین): ۵ دلیل مهم
۱. نارسایی یا بیماری شدید کبدی
کبد مسئول تولید اوره است.
در بیماریهای زیر اوره کاهش مییابد:
- سیروز
- هپاتیت شدید
- نارسایی کبد
۲. سوءتغذیه یا رژیمهای بسیار کمپروتئین
وقتی ورودی پروتئین کم باشد، اوره نیز کاهش مییابد.
۳. بارداری
به دلیل افزایش حجم خون و تغییرات متابولیک، اوره ممکن است پایین بیاید.
۴. مصرف بیشازحد مایعات یا تزریق سرم زیاد
رقیق شدن خون باعث کاهش اوره میشود.
۵. اختلالات ژنتیکی نادر چرخه اوره
در این موارد بدن نمیتواند اوره تولید کند (بسیار نادر).
چه زمانی تغییرات اوره خون خطرناک است؟
در این موارد باید سریعتر به پزشک مراجعه کنید:
- اوره بالا همراه با کراتینین بالا (نشانه نارسایی کلیه)
- علائم کمآبی شدید
- زردی پوست یا ادرار تیره (نشانه مشکل کبدی)
- تورم پاها، کاهش ادرار یا نارسایی قلبی
- تهوع، گیجی، سردرگمی (تجمع مواد سمی در خون)
چطور اوره خون را به سطح طبیعی برگردانیم؟
اگر اوره بالا باشد:
- افزایش مصرف آب (در صورت نبود نارسایی قلبی یا کلیوی)
- کاهش مصرف پروتئین حیوانی و مکملهای بدنسازی
- کنترل فشار خون و دیابت
- بررسی داروهای مصرفی
- درمان بیماری کلیوی یا قلبی
- درمان کمآبی یا خونریزی گوارشی
اگر اوره پایین باشد:
- بررسی عملکرد کبد
- افزایش مصرف پروتئین با نظر پزشک
- ارزیابی سوءتغذیه یا کمبودهای غذایی
- تنظیم تزریق مایعات در بیمارستان
پرسشهای متداول
آیا اوره بالا همیشه به معنای نارسایی کلیه است؟
خیر. کمآبی یا مصرف زیاد پروتئین نیز میتواند اوره را بالا ببرد.
اوره بالا همراه با کراتینین نرمال یعنی چه؟
احتمال کمآبی یا خونریزی گوارشی بیشتر است.
آیا کاهش اوره خطرناک است؟
معمولاً خطرناک نیست، مگر اینکه ناشی از بیماری شدید کبدی باشد.
چگونه بدانم علت افزایش اوره چیست؟
ترکیب اوره با کراتینین، الکترولیتها، علائم و سابقه پزشکی بهترین سرنخ است.
منابع
- LabTestsOnline – Urea (BUN)https://labtestsonline.org/tests/bun
- CDC – Chronic Kidney Diseasehttps://www.cdc.gov/kidneydisease
NO. 12
۰۴/۰۹