پروژسترون یکی از مهمترین هورمونهای جنسی بدن بهویژه در زنان است که نقش حیاتی در تخمکگذاری، آمادگی رحم برای بارداری، حفظ بارداری و تنظیم چرخه قاعدگی دارد. این هورمون در مردان نیز به مقدار کمتر وجود دارد و در تعادل هورمونی نقش ایفا میکند.
آزمایش پروژسترون معمولاً برای بررسی ناباروری، اختلالات قاعدگی، سلامت بارداری و عملکرد تخمدان یا بیضه درخواست میشود. در این مقاله توضیح میدهیم که بالا یا پایین بودن پروژسترون نشانه چیست و هر تغییر چه اهمیت بالینی دارد.
پروژسترون چیست و چه وظایفی دارد؟
پروژسترون عمدتاً پس از تخمکگذاری توسط جسم زرد در تخمدانها ترشح میشود و در دوران بارداری، جفت منبع اصلی آن است.
وظایف اصلی پروژسترون
- آمادهسازی دیواره رحم برای لانهگزینی جنین
- حفظ بارداری در هفتههای اول
- تنظیم چرخه قاعدگی
- جلوگیری از انقباضات زودرس رحم
- کمک به تعادل هورمونهای استروژن
محدوده نرمال پروژسترون
مقدار طبیعی پروژسترون به جنس، زمان سیکل قاعدگی و بارداری بستگی دارد:
- زنان قبل از تخمکگذاری: کمتر از ۱
- فاز لوتئال (بعد از تخمکگذاری): ۵ تا ۲۰
- بارداری (سهماهه اول): ۱۰ تا ۴۴
- بارداری (سهماهه دوم و سوم): مقادیر بالاتر
- مردان بالغ: کمتر از ۱
(واحد اندازهگیری بسته به آزمایشگاه متفاوت است)
علت پایین بودن پروژسترون
۱. عدم تخمکگذاری
- شایعترین علت پروژسترون پایین
- معمولاً همراه با ناباروری
۲. نقص فاز لوتئال
- تولید ناکافی پروژسترون پس از تخمکگذاری
- میتواند باعث سقطهای مکرر یا بارداری ناموفق شود
۳. سندرم تخمدان پلیکیستیک
- اختلال در تخمکگذاری
- کاهش مزمن پروژسترون
۴. اختلالات هیپوفیز یا تیروئید
- کاهش تحریک تخمدانها
- بههمخوردن تعادل هورمونی
۵. یائسگی یا نزدیکشدن به یائسگی
- کاهش طبیعی ترشح پروژسترون
- اغلب همراه با کاهش باروری
علائم پروژسترون پایین
در زنان
- نامنظمی یا کوتاهشدن سیکل قاعدگی
- ناباروری
- لکهبینی قبل از قاعدگی
- سقط مکرر
- نوسانات خلقی و اضطراب
علت بالا بودن پروژسترون
۱. بارداری
- شایعترین و طبیعیترین علت
- افزایش برای حفظ جنین ضروری است
۲. کیست یا تومور جسم زرد
- تولید بیشازحد پروژسترون
- معمولاً خوشخیم
۳. مصرف داروهای حاوی پروژسترون
- درمان ناباروری
- درمانهای هورمونی
- داروهای جلوگیری از سقط یا زایمان زودرس
۴. اختلالات نادر غده فوقکلیه
- تولید غیرطبیعی هورمونها
علائم پروژسترون بالا
در زنان
- خوابآلودگی و خستگی
- سرگیجه
- نفخ
- حساسیت پستان
- تغییرات خلقی
در مردان
- کاهش میل جنسی
- اختلالات هورمونی (نادر)
چه زمانی آزمایش پروژسترون درخواست میشود؟
- بررسی تخمکگذاری
- ارزیابی ناباروری
- بررسی علت سقط مکرر
- پایش سلامت بارداری
- بررسی عملکرد تخمدانها
نکات مهم برای تفسیر آزمایش
- زمان انجام آزمایش بسیار مهم است (معمولاً ۷ روز بعد از تخمکگذاری)
- مصرف داروهای هورمونی باید حتماً به پزشک اطلاع داده شود
- اغلب همراه با LH، FSH و استرادیول تفسیر میشود
پرسشهای متداول
آیا پروژسترون پایین باعث ناباروری میشود؟
بله، زیرا برای لانهگزینی و حفظ بارداری ضروری است.
آیا پروژسترون بالا خطرناک است؟
در بارداری طبیعی است، اما خارج از آن نیاز به بررسی علت دارد.
آیا کمبود پروژسترون قابل درمان است؟
بله، بسته به علت، از داروهای خوراکی یا شیافهای واژینال استفاده میشود.
جمعبندی
- پروژسترون پایین معمولاً نشانه عدم تخمکگذاری، نقص فاز لوتئال یا اختلالات هورمونی است.
- پروژسترون بالا اغلب به دلیل بارداری یا مصرف داروهای هورمونی ایجاد میشود.
تفسیر صحیح آزمایش پروژسترون باید با درنظر گرفتن زمان آزمایش، علائم بالینی و سایر هورمونها انجام شود.
منابع
mayoclinic.org/tests-procedures/progesterone-test,
labtestsonline.org/tests/progesterone,
No. 56
۰۴/۰۹