بالا یا پایین بودن ESR نشانه چیست؟ تفسیر علمی و دقیق سرعت رسوب گلبول‌های قرمز

سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (ESR)یک آزمایش غیرمستقیم برای سنجش التهاب در بدن است. این تست بررسی می‌کند که گلبول‌های قرمز با چه سرعتی در یک ساعت ته‌نشین می‌شوند.

هرچه التهاب در بدن بیشتر باشد، پروتئین‌های التهابی (مانند فیبرینوژن) افزایش یافته و باعث می‌شوند گلبول‌ها سریع‌تر به هم بچسبند و پایین بروند؛ در نتیجه ESRبالا می‌رود. بر خلاف بسیاری از تست‌های دیگر، ESRتشخیص قطعی یک بیماری نیست؛ اما به پزشک کمک می‌کند وجود التهاب، عفونت یا اختلالات سیستم ایمنی را بررسی کند.

---

محدوده طبیعی ESR

---

ESR بالا نشانه چیست؟ (علل شایع)

اگر ESRبالا باشد، معمولاً نشانه التهاب فعال در بدن است؛ اما دامنه‌ی تشخیصی آن وسیع است. رایج‌ترین علل عبارت‌اند از:

۱. عفونت‌ها (شایع‌ترین علت بالینی)

• عفونت‌های باکتریایی: سینوزیت، ذات‌الریه، سل
• عفونت‌های ویروسی: آنفلوآنزا، کووید
• عفونت‌های مزمن: آبسه‌ها، استئومیلیت

۲. بیماری‌های التهابی و خودایمنی

• آرتریت روماتوئید
• لوپوس (SLE)
• واسکولیت‌ها (به‌ویژه پلی‌آرتریت نودوزا و آرتریت تمپورال)
• بیماری التهابی روده (IBD) مانند کرون و کولیت اولسراتیو

۳. سرطان‌ها

به‌خصوص:

• لنفوم‌ها
• مولتیپل میلوما
• سرطان‌های منتشر (متاستاتیک)

۴. بیماری‌های مزمن

• بیماری‌های کلیوی
• کم‌خونی‌ها (به‌خصوص کم‌خونی فقر آهن یا کم‌خونی مزمن)
• تیروئیدیت هاشیموتو یا بیماری گریوز

۵. شرایط فیزیولوژیک یا موقتی

• بارداری
• افزایش سن
• مصرف داروها مانند استروژن، ضدالتهاب‌ها

 

 

---

ESR پایین نشانه چیست؟ (کم‌تر دیده می‌شود اما مهم است)

کاهش غیرطبیعی ESR معمولاً اهمیتی کمتر از افزایش آن دارد، اما در برخی موارد می‌تواند راهنمای تشخیصی باشد.

۱. پلی‌سیتمی (افزایش غیرطبیعی RBC)

RBC زیاد باعث کاهش سرعت ته‌نشینی می‌شود.

مثال:

• پلی‌سیتمی وِرا
• بیماری‌های ناشی از کمبود اکسیژن مزمن

۲. مشکلات پروتئین‌های خون

اگر سطح فیبرینوژن یا برخی پروتئین‌ها پایین باشد، توانایی چسبیدن RBC کاهش یافته و ESR پایین می‌آید.

علت‌ها:

• نارسایی شدید کبد
• کمبود فیبرینوژن
• هیپوگاماگلوبولینمی

۳. نارسایی قلبی شدید

۴. افزایش شدید گلبول سفید

WBC بسیار بالا (مثل لوسمی) می‌تواند مانع سقوط طبیعی RBC شود و ESRرا پایین نشان دهد.

---

ESR چه چیزهایی را نشان نمی‌دهد؟ (نکته مهم برای تفسیر)

• بیماری خاصی را تشخیص نمی‌دهد
• شدت بیماری‌ها را به‌تنهایی مشخص نمی‌کند
• ممکن است با CRP متفاوت باشد؛ CRP تغییرات سریع‌تر را نشان می‌دهد، ESRکندتر تغییر می‌کند

 

---

تحلیل همبستگی ESR با سایر آزمایش‌ها

برای نتیجه‌گیری صحیح، ESR باید همراه با سایر شاخص‌ها بررسی شود:

---

چه زمانی ESR نگران‌کننده است؟

• ESRبالای ۱۰۰ معمولاً نیاز به بررسی فوری دارد.
• ESRهمراه با تب، کاهش وزن، درد مفاصل یا سردرد شدید (مشکوک به آرتریت تمپورال)
• ESRپایین همراه با RBC بسیار بالا (بررسی پلی‌سیتمی ورا)
• ESRبالا که ماه‌ها پایدار باقی می‌ماند

 

---

روش‌های کاهش یا کنترل ESRبالا

• درمان علت زمینه‌ای: عفونت، بیماری خودایمنی، التهاب
• کنترل وزن و کاهش التهاب مزمن
• کاهش مصرف قند و چربی‌های اشباع
• ترک سیگار
• فعالیت بدنی منظم

(به تنهاییESR را درمان نمی‌کنیم؛ علت را درمان می‌کنیم.)

---

پرسش‌های متداول (FAQ)

آیا ESRبالا همیشه خطرناک است؟

نه. در سرماخوردگی، بارداری یا افزایش سن نیز ESRمی‌تواند بالا برود. اهمیت آن وابسته به علائم و سایر آزمایش‌هاست.

ESRبهتر است یا CRP؟

هر دو مکمل هم هستند. CRP سریع‌تر تغییر می‌کند، ESRبرای التهاب‌های مزمن بهتر است.

آیا کاهش ESRمشکلی ایجاد می‌کند؟

معمولاً خیر؛ بیشتر به‌عنوان اطلاعات جانبی استفاده می‌شود مگر اینکه خیلی پایین باشد و با RBC بالا همراه شود.

چقدر طول می‌کشد ESRطبیعی شود؟

در بسیاری از بیماری‌های التهابی ۲ تا ۶ هفته، و گاهی در بیماری‌های مزمن حتی ماه‌ها.

منابع:

LabTestsOnline – ESR (Erythrocyte Sedimentation Rate)

Cleveland Clinic – Sed Rate (ESR) Test

 

No. 39

۰۴/۰۹