سرطان تیروئید یکی از شایع‌ترین سرطان‌های غدد درون‌ریز است که اغلب سیر کند و پیش‌آگهی مطلوبی دارد، اما برخی انواع آن می‌توانند تهاجمی باشند و نیاز به مداخله سریع و دقیق دارند. شناخت علائم، مسیرهای تشخیصی و گزینه‌های درمانی به بیماران کمک می‌کند تصمیم‌های آگاهانه‌تری بگیرند و اضطراب خود را کاهش دهند.
انواع سرطان تیروئید
-
پاپیلاری (Papillary): شایع‌ترین نوع؛ رشد آهسته و پاسخ‌پذیر به ید رادیواکتیو.
-
فولیکولار (Follicular): مشابه پاپیلاری با الگوی انتشار متفاوت.
-
مدولاری (Medullary): منشأ از سلول‌های C و افزایش کلسی‌تونین؛ بخشی ارثی و مرتبط با جهش RET.
-
آناپلاستیک (Anaplastic): نادر و بسیار تهاجمی؛ معمولاً نیازمند درمان چندرشته‌ای
شیوع و آمار
-
برآورد ۲۰۲۵ در آمریکا: حدود ۴۴٬۰۲۰ مورد جدید و ۲٬۲۹۰ مرگ.
-
زنان سه برابر بیشتر از مردان مبتلا می‌شوند.
-
میانگین سن تشخیص: حدود ۵۱ سال.
-
تشخیص زودهنگام و افزایش بقا باعث شده جمعیت قابل توجهی با سابقه این سرطان زندگی کنند.
علائم هشداردهنده
-
توده یا تورم بدون درد در جلوی گردن
-
تغییر یا گرفتگی مداوم صدا
-
دشواری در بلع یا تنفس
-
درد گردن یا انتشار به گوش
نکته: بسیاری از بیماران در مراحل اولیه بی‌علامت‌اند و توده‌ها اغلب به‌طور تصادفی در سونوگرافی کشف می‌شوند.
عوامل خطر
-
پرتودرمانی قبلی ناحیه گردن (به‌ویژه در کودکی)
-
سابقه خانوادگی/جهش ژنی (به‌خصوص در مدولاری و سندرم‌های مرتبط با RET)
-
جنس مؤنث و سنین ۳۰ تا ۶۰ سال
-
برخی اختلالات تیروئید و تغییرات ید (کمتر شایع)
مسیر تشخیص
-
معاینه و شرح‌حال دقیق
-
سونوگرافی گردن با ارزیابی ویژگی‌های مشکوک ندول
-
نمونه‌برداری سوزنی ظریف (FNA) از ندول یا غدد لنفاوی مشکوک
-
آزمایش‌های خونی اختصاصی
-
Tg و TgAb در پیگیری سرطان‌های تمایزیافته
-
کلسی‌تونین و CEA در شک به مدولاری
-
-
تصویربرداری تکمیلی (CT/MRI، اسکن ید، PET/CT) در موارد پیشرفته
-
آزمایش‌های مولکولی (BRAF، RAS، RET، NTRK) برای انتخاب درمان هدفمند
مرحله‌بندی و دسته‌بندی خطر
-
بر اساس TNM (اندازه تومور، غدد لنفاوی، متاستاز)
-
تعیین خطر عود (کم، متوسط، بالا) برای تصمیم‌گیری درباره ید رادیواکتیو و پیگیری
گزینه‌های درمانی
-
جراحی:
-
لوبکتومی برای تومورهای کوچک و کم‌خطر
-
تیروئیدکتومی کامل در تومورهای بزرگ‌تر یا پرخطر
-
-
ید رادیواکتیو (RAI): برای موارد با خطر عود متوسط/بالا یا متاستاتیک ید-پذیر
-
هورمون‌درمانی با لووتیروکسین: جبران کم‌کاری و سرکوب TSH در موارد پرخطر
-
پرتودرمانی خارجی (EBRT): در موارد غیرقابل جراحی یا تهاجمی
-
درمان‌های هدفمند: مهارکننده‌های تیروزین‌کیناز، مهارکننده‌های RET، BRAF/MEK بر اساس جهش ژنی
-
شیمی‌درمانی کلاسیک: محدود و معمولاً در بیماری پیشرفته یا کارآزمایی بالینی
-
پایش فعال: برای ندول‌های کوچک و کم‌خطر پاپیلاری در شرایط منتخب
نکات خاص در گروه‌های ویژه
-
بارداری: جراحی در سه‌ماهه دوم در صورت لزوم، تعویق RAI تا بعد از شیردهی
-
کودکان: اصول مشابه، اما با تنظیم دوز و توجه به رشد
-
سالمندان: توجه ویژه به تعادل اثربخشی درمان و عوارض
پیگیری پس از درمان
-
آزمایش Tg و TgAb به‌صورت دوره‌ای
-
سونوگرافی گردن طبق فواصل توصیه‌شده
-
تنظیم لووتیروکسین بر اساس خطر عود
-
مراقبت‌های حمایتی: سلامت استخوان، قلب، دهان و دندان، تغذیه، فعالیت بدنی، حمایت روانی
پیشگیری و غربالگری
-
غربالگری جمعیتی توصیه نمی‌شود
-
افراد با سابقه خانوادگی پرخطر: مشاوره ژنتیک و پایش تخصصی
-
پرهیز از پرتودهی غیرضروری
پرسش‌های متداول
-
آیا همه بیماران به RAI نیاز دارند؟ خیر، فقط در موارد متوسط/بالا یا متاستاتیک ید-پذیر.
-
بعد از تیروئیدکتومی باید مادام‌العمر قرص بخورم؟ بله، برای جایگزینی هورمون و گاهی سرکوب TSH.
-
عود چگونه رصد می‌شود؟ با Tg/TgAb، سونوگرافی و تصویربرداری در صورت نیاز.
-
درمان‌های هدفمند چه زمانی استفاده می‌شوند؟ در بیماری ید-مقاوم یا پیشرفته بر اساس پروفایل ژنی
جمع‌بندی
سرطان تیروئید در اغلب موارد قابل درمان و کنترل است. تشخیص زودهنگام، انتخاب درمان مناسب و پیگیری منظم، کلید پیش‌آگهی مطلوب است. همکاری نزدیک بیمار با تیم درمان و تصمیم‌گیری بر اساس راهنماهای علمی معتبر، بهترین نتایج را به همراه دارد.
منبع :
Mayo Clinic – Thyroid cancer: Symptoms and causes
No. 63
۰۴/۰۵
